ترک مصرف داروهای اعصاب و روان به کمک ورزش‌های رزمی

مقدمه

بخشی از داروهای موجود در بازار به حوزه داروهای اعصاب و روان مربوطند که بطور عمده به عنوان آرامبخش (tranquilizer) شناخته می شوند.

بطور عام و سنتی، داروهای آرمبخش به دو دسته داروهای آرام‌بخش خفیف (minor tranquilizer) و آرام‌بخش قوی (major tranquilizer) تقسیم می شوند:

  1. آرامبخش‌های خفیف برای درمان و کمک به اختلالات نوروتیک و مشکلات خفیف روانشناختی
  2. و آرام‌بخش های قوی برای مشکلات حاد روانشناختی (اختلالات روان‌پریشی) بکار می روند.

 

عوارض جانبی داروهای اعصاب

یکی از نکات مهم در مصرف داروهای تجویز شده مرتبط با اعصاب و روان، نحوه مصرف و عوارض جانبی آنهاست. در گام نخست، لازم است افراد حتماً به این نکته توجه داشته باشند که مصرف، نحوه مصرف، دوره مصرف، و زمان و نحوه قطع دارو انحصاراً تحت نظارت پزشک معالج ایشان است و نباید سرخود اقدام به مصرف، ادامه و یا قطع مصرف دارو نمایند.

نکته مهم دیگر در ترک مصرف داروهای اعصاب، قطع مصرف دارو است. تقریباً تمامی داروهای اعصاب و روان، بر سیستم ناقلین عصبی (neurotransmitter system) تاثیر می گذارند (کاهش یا افزایش ناقلین عصبی در بخش‌های مختلف مدارهای عصبی). بنابراین، قطع ناگهانی آنها منجر به ایجاد مشکلات بسیاری در فرد می شود.

مشکلات رایج در قطع ناگهانی مصرف داروهای اعصاب و روان معمولاً شامل بازگشت حالت‌های افسردگی، اضطراب، استرس، پرخاشگری، افکار مزاحم، و مشکلات تنظیم هیجانی است.

 

علت بروز مشکلات ترک داروهای اعصاب

دلیل بروز این مشکلات، در سطح پایه کاهش ناگهانی سطح ناقلین عصبی دخیل در کنترل حالت‌های فوق الذکر است که توسط دارو تنظیم می شدند.

به همین دلیل لازم است برای ترک مصرف داروهای اعصاب به شکلی برنامه ریزی شده و با رعایت الگوهای خاص تحت نظارت پزشک معالج به قطع مصرف داروهای اعصاب و روان اقدام نمود.

این الگوی کاهش و قطع مصرف برای ترک مصرف داروهای اعصاب به الگوی ذوزنقه‌ای معروف است که در آن با شیبی ملایم به کاهش مواد خارجی کمک کننده به مغز اقدام می شود تا بتدریج مغز بتواند خودکفا به تولید و تنظیم سطح بهینه این ناقلین عصبی بپردازد.

مثال درست ترک مصرف داروهای اعصاب

بعنوان نمونه اگر فردی دارویی  با دوز ۱۰۰ میلی گرم را بطور روزانه مصرف می نماید، برای قطع مصرف دارو، تحت نظارت پزشک، دوز مصرف روزانه دارو را:

  •  گام نخست برای چند روز به ۷۵ میلی‌گرم، ۵۰ میلی گرم، و ۲۵ میلی گرم می رساند (این فرآیند بین ۱ تا ۲ هفته زمان نیاز دارد).
  • در گام دوم حدود یک هفته بصورت یک روز در میان، دوز ۲۵-۵۰ میلی گرم را (حسب تشخیص و نظر پزشک معالج) مصرف می نماید.
  • درگام سوم بمدت دو هفته، هفته ای ۲ بار دوز ۲۵-۵۰ میلی گرم را مصرف نموده و در نهایت به مدت ۲-۳ هفته، یکبار در هفته دوز ۲۵-۵۰ میلی گرم را استفاده خواهد نمود و پس از آن نیازی به مصرف دارو نیست.

 

دوز نگهدارنده در ترک مصرف داروهای اعصاب

نکته بسیار مهم این است که برخی داروها را لازم است به میزانی اندک بطور مداوم (گاه تا پایان عمر) مصرف نمود. به این میزان مصرف، دوز نگهدارنده (maintenance dose) گفته می شود که بویژه در مواردی همچون اختلالات صرع، و اختلالات دوقطبی چنین موضوعی حیاتی است.

مجدداً لازم به ذکر است که تشخیص نوع دارو، الگوی مصرف، دوز مصرف، دوز نگهدارنده، و زمان و شیوه قطع مصرف به عهده پزشک معالج است.

ورزش در ترک مصرف داروهای اعصاب

در حین قطع مصرف داروهای آرامبخش، بسیار مهم است که فرد فعالیت‌های بدنی مناسبی را انتخاب کند تا بتواند سطح ناقلین عصبی مغزی و اندورفین‌ها (آرامبخش‌های طبیعی مغزی) را به حداکثر برساند.

بهترین ورزش‌ها برای این هدف، ورزش‌های رزمی بویژه دسته‌های دفاع شخصی، هستند. ورزش‌های رزمی که حداقل روزانه ۴۰-۵۰ دقیقه بطور مداوم و با فشار متوسط (۴۰-۶۰ درصد توان فرد) انجام شوند، کمک بسیاری برای تنظیم سطح ناقلین عصبی بوده و به افراد در کاهش مصرف داروهای اعصاب و روان کمک شایانی می کنند.

همچنین، برای ترک مصرف داروهای اعصاب از آنجا که ورزش‌های رزمی منجر به کنترل هیجانات منفی (بویژه خشم و پرخاشگری) می‌شوند، کاربرد آنها به عنوان ابزاری برای تنظیم هیجانی و کاهش استرس بسیار مناسب است.

نمونه‌های تمریناتی که به تنظیم سطح ناقلین عصبی مغز کمک می کنند، شامل ضربات مشت و لگد به کیسه، یا لگن پر از شن خیس، طناب زدن، تمرین فرم­های ورزش­های رزمی همچون وینگ‌چون، آیکیدو، و تای‌چی، و یا اجرای حرکات کششی (ایزوتونیک) است که حداقل هر حرکت کششی را به مدت ۱ دقیقه ادامه دهند و کل تمرین روزانه حداقل ۴۰-۵۰ دقیقه ادامه یابد.

نویسنده: دکتر امیر محمد شهسوارانی (PhD؛ جامعه‌شناس، و روانشناس)