تاب آوری Resilience: همه ما در زندگی با انواع آسیب، تروما، تغییر و عوامل استرس زا مواجه می شویم. همه ما در زندگی به طور معمول دچار انواع بحران ها و عوارض روانی می شویم. و همه ما در طول زندگی خود بارها شکست می خوریم.
به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، استرس ها به ویژه استرس های روانی-اجتماعی psychosocial stress تقریباً به طور روزمره همه را درگیر می کنند.
تالارهای تخصصی روانشناسی و مدیریت استرس
چرا تاب آوری Resilience روانشناختی؟
زندگی ما همچون یک مسیر مشخص همراه با نقشه نیست. بلکه به طور همیشگی در زندگی ما دچار شگفتی، تغییر مسیر و تفاوت واقعیت و رخدادها با انتظارات خود می شویم. دامنه رخدادهای شگفتی آور زندگی از چالش های روزمره امور زندگی تا مرگ و یا فقدان عزیزان در نوسان است. می توان به این موارد فهرستی از انواع تصادفات، سوانح و بیماری های جدی و مزمن را نیز افزود
به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، هر تغییر در زندگی روی افراد مختلف تاثیرات متفاوتی می گذارد. در عین حال، همان تغییر نیز در زمان ها و موقعیت های مختلف می تواند بر یک فرد تاثیرات متفاوتی داشته باشد. به همین دلیل منجر به ایجاد جریانی بی همتا از افکار، هیجانات نیرومند و عدم قطعیت خواهد شد.
افراد در زندگی خود با موقعیت های تغییر دهنده زندگی به طور کلی و تدریجی سازگار adaptation خواهند شد. بخش عمده ای از سازگاری و انطباق adjustment به دلیل تاب آوری Resilience است. در حقیقت این تاب آوری Resilience است که به ما کمک می کند به شکلی مطلوب دشواری ها و چالش های زندگی را پشت سر بگذاریم و به تعادل درونی جدید برسیم (آلوستازی Aloastasis).
معنای تاب آوری Resilience روانشناختی
از دیدگاه روانشناسی، تاب آوری Resilience به معنای فرآیند process مداوم سازگاری مناسب در مواجهه با موقعیت های منفی، آسیب ها trauma، فجایع، تهدیدها، و یا منابع مهم استرس زا است.
در عین حال که تاب آوری Resilience به معنای سازگاری و دوام آوردن در برابر این تجارب دشوار است، این مفهوم هسته اصلی رشد شخصیتی و روانی نیز به شمار می آید.
با وجودی که موقعیت های دشوار زندگی دردناک و سخت هستند، هیچ کدام تعیین کننده خروجی و برون داد زندگی ما نیستند. جنبه های متعددی از زندگی ما وجود دارند که می توانیم آنها را کنترل و مدیریت نموده و حتی تغییر دهیم.
نقش تاب آوری Resilience این است که به ما در ایجاد تسلط و کنترل بر موقعیت های زندگی و رشد از خلال دشواری ها، کمک می کنند. تاب آوری در حقیقت عاملی مهم برای توانمندسازی فردی و اجتماعی در طول چرخه عمر و مسیر رشد و زندگی ماست.
انجمن های مهارت های دهگانه زندگی
مواردی کاربرد تاب آوری Resilience
در زندگی ما، موقعیت های متعددی نیازمند تاب آوری Resilience روانی هستند. عمده ترین موقعیت های کاربرد تاب آوری به نظر دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES عبارتند از:
- بحران های اجتماعی-اقتصادی (تحریم های ظالمانه)
- فشارهای روانی-اجتماعی (به ویژه برای اقلیت های قومی/ مذهبی/ نژادی)
- درگیری های خانوادگی
- مشکلات ارتباطی با نزدیکان
- مشکلات و بیماری های تهدید کننده سلامتی
- عوامل استرس زای شغلی (فرسودگی شغلی، استرس شغلی)
- مشکلات مالی
- فشارها و مشکلات تحصیلی (بویژه دانشجویان و دانش آموزان)
چه چیزی تاب آوری Resilience نیست؟
داشتن تاب آوری Resilience به این معنا نیست که ما دچار دشواری و یا دیسترس distress نخواهیم شد. به جرات می توان گفت مسیر تاب آوری Resilience شامل تحمل دیسترس های هیجانی قابل توجه طی آسیب ها و رخدادهای ناگوار زندگی است.
به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، با وجودی که برخی افراد نسبت به سایرین تاب آوری Resilience بیشتری دارند، اما تاب آوری الزاماً یک خصیصه شخصیتی انحصاری نیست.
بر عکس، تاب آوری شامل رفتارها، افکار، هیجانات، احساسات، و اعمالی است که همه ما می توانیم یاد گرفته و در خود پرورش دهیم. از این زاویه، در حقیقت تاب آوری وراثتی نبوده و یک مهارت اکتسابی است. تاب آوری را می توان در تمام عمر آموخت و در تمام عمر آن را افزایش داد.
فاکتورها و مؤلفه های پایه تاب آوری Resilience
توانایی یادگیری تاب آوری Resilience در تمامی انسان ها وجود داشته و همچون توانایی بدنی عضلات، نیازمند صرف زمان، آموزش و انگیزه ما برای یادگیری آن است. تمرکز بر چهار مؤلفه پیوندها و ارتباطات، بهزیستی و سلامت، تفکر سالم و عقلانی، و معنایابی برای زندگی (معنویت) به شما کمک می کنند تا تاب آوری Resilience بالایی در زندگی داشته باشید.
در ادامه بر اساس درس گفتارهای دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES به توضیح این مؤلفه ها و شیوه تقویت آنها می پردازیم:
پیوندها و ارتباطات Connections
برقراری ارتباط با افراد همدل empathetic و فهیم می تواند به شما کمک کند که از یاد نبرید که در میانه دشواری های زندگی شما تنها نیستید! سعی کنید دوستان و افراد را بیابید که قابل اعتماد و غمخوار compassionate بوده و احساسات شما را بی اعتبار نکنند. این افراد با مهارت های خود منجر به تقویت تاب آوری Resilience شما می شوند.
در عین حال که روابط فردی برای تاب آوری Resilience شما سودمند هستند، عضویت در گروه ها و سازمان هایی که حمایت های اجتماعی و خدمات روانشناختی مناسبی ارائه می دهند، گزینه های سودمندی می باشند.
آخرین اخبار روانشناسی و ارزهای دیجیتال ایران و جهان
بهزیستی و سلامت Wellness
به گفته پیامبر اعظم، عقل سالم در بدن سالم است. یادمان باشد که سلامت روانشناختی و تقویت تاب آوری Resilience نیازمند سلامت جسمانی است. به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، استرس در گام نخست به تضعیف بدن می پردازد. لازم است یادمان باشد استرس ها به اندازه که هیجانی هستند، جسمانی نیز می باشند.
سبک زندگی سالم شامل تغذیه مناسب، کنترل وزن، بهداشت خواب، اجتناب از مصرف الکل و دخانیات، و ورزش منظم به شما کمک می کنند بدن نیرومندی داشته باشید. در این صورت می توانید بهتر پیامدهای پاسخ استرس stress response در بدن خود را کنترل نموده و بر اضطراب و افسردگی خود با تاب آوری Resilience مناسبی غلبه نمایید.
همچنین تمرینات مراقبه روزانه و اجتناب از مصرف مواد (حتی داروهای مسکن و خواب آور) به شما در افزایش تاب آوری Resilience کمک می کنند.
تفکر سالم و عاقلانه Healthy Thinking
چگونگی فکر کردن ما نقش مهمی در شیوه احساس کردن ما دارند. همچنین، الگوهای تفکر ما در میزان تاب آوری Resilience حین مواجهه با موانع نقشی معنادار دارند. سعی کنید الگوها و حوزه های تفکر غیرعقلانی irrational thinking خود را بیابید (فاجعه سازی، تفکر صفر و یک، دیکتاتوری بایدها).
به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، پذیرش تغییر شق دیگری در تفکر سالم است. حقیقت این است که ما در زمان حال زندگی می کنیم. در نتیجه ممکن است برخی افکار، ایده ها، و یا اهدافمان دیگر با توجه به وضع موجود قابل دسترس نبوده و یا نتایج معکوسی در زندگی ما به بار بیاورند.
داشتن دیدگاه خوش بینانه optimistic outlook به ما کمک می کند که در تمامی موقعیت ها بتوانیم منافع خود را شناسایی کنیم. سعی کنید بجای ترس یا نگرانی از وضع موجود، چیزی را که می خواهید در ذهنتان تصویرسازی نمایید. معمولاً همه ما چیزهای کوچکی در مسیر زندگی می یابیم که به ما در تحمل دشواری ها کمک شایانی می کنند.
در الگوی تفکر سالم و عقلانی، یادگیری از گذشته نقش مهمی در تقویت تاب آوری Resilience دارد. به گفته حضرت علی (ع) «ما اکثر العبر و اقلّ الاعتبار». با بررسی گذشته می توانیم شیوه های موثر مواجهه با استرس را یافته و از آنها برای مواجهه به موقعیت های دشوار فعلی و یا آینده استفاده کنیم.
معنایابی برای زندگی (معنویت) Meaning (Spirituality)
فعالیت بخش مهمی از زندگی ما معطوف به اهداف و معناهای زندگی ما هستند. در حقیقت معنویت spirituality شیوه ای دشوار، زمان بر و سودمند برای پاسخگویی به پرسش های دشوار و اساسی زندگی هستند.
شیوه های متعددی برای معنا دادن و معنا یافتن در زندگی وجود دارند. به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی جامعه شناس و روانشناس انستیتو رزا مایند IPBSES، رفتارهای سودمند اجتماعی یکی از بهترین تکنیک های معنایابی و معنادهی به زندگی هستند. با کمک های داوطلبانه به دیگران ما احساس ارتباط با دیگران، رضایت از خود، خودکارآمدی self-efficacy و عزت نفس self-esteem پیدا می کنیم.
رویکرد دیگر، فعالیت است. داشتن برنامه های روزانه، هفتگی، ماهانه، و سالانه که بر اساس هدف گزینی تنظیم شده اند، به ما در معنا دادن به زندگی و در نتیجه افزایش تاب آوری Resilience کمک می کنند. یادمان باشد کارهای خرد و ساده و گام های کوچک روزمره، در نهایت منجر به نتایج درخشانی خواهند شد.
دریافت کمک برای تاب آوری Resilience
یکی از شیوه های مهم تقویت تاب آوری Resilience دریافت کمک است. دریافت کمک به این معنا است که شما ارزیابی درستی از میزان توانمندی واقعی و ذهنی خود در مواجهه با موقعیت های دشوار زندگی دارید.
در بسیاری از مواقع، ما به تنهایی قادر به درک موقعیت ها و غلبه بر استرس های زندگی نیستیم. همچنان که ما در همه علوم و مهارت ها تخصص نداریم، ممکن است نتوانیم بر همه چالش های زندگی به تنهایی غلبه کنیم.
بهترین شیوه دریافت کمک برای تاب آوری Resilience، این است که در دوره های مهارت آموزی مربوطه شرکت کنیم. دوره های آموزش مهارت های دهگانه زندگی، دوره های خودشناسی، دوره های تخصصی تاب آوری Resilience و دوره های شخصیت شناسی روش های سودمندی برای تقویت تاب آوری هستند.
همچنین، در صورت دسترسی، داشتن مشاور روانشناسی که بتواند به صورت کوچینگ در موقعیت های مختلف زندگی life coaching در کنار شما باشد بسیار موثر است. این حمام روانی را به طور منظم داشته باشید و خود را از امکان دریافت مشاوره های تخصصی برای تاب آوری Resilience محروم ننمایید.
