دمانس فرونتوتمپورال یا زوال عقل پیشانی گیجگاهی: تشخیص و درمان

دمانس فرونتوتمپورال (FTD) یک بیماری نورو دژنراتیو neurodegenerative است که با تخریب نورون‌ های مغزی brain neurons در قسمت‌ های جلویی و گاهی اوقات قسمت ‌های جانبی مغز همراه است. این بیماری باعث تخریب عملکرد شناختی، رفتاری و شخصیتی فرد مبتلا می‌ شود.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی عصب روانشناس انستیتو رزا مایند IPBSES، علائم اولیه دمانس فرونتو تمپورال FTD ممکن است شامل ناهنجاری ‌های رفتاری، تغییرات در شخصیت، کاهش قدرت تفکر، کاهش شفافیت زبان و مشکلات حرکتی باشد.

بیماری زوال عقل نوع پیشانی گیجگاهی frontotemporal dementia معمولاً در سنین 40 تا 60 سال شروع می ‌شود و به صورت پیشرونده به تدریج بدتر می ‌شود. هنوز درمان کامل برای FTD وجود ندارد، اما درمان ‌های پشتیبان و مراقبت از بیمار می ‌تواند بهبود علائم و کاهش شدت بیماری را به همراه داشته باشد.

در صورت مشاهده علایم و عوارض مشابه با زوال عقل فرونتو تمپورال در اطرافیانتان، لازم است برای بررسی های بیشتر و تشخیص درست به متخصصان مغز و اعصاب مراجعه بفرمایید.

تعریف دمانس فرونتوتمپورال و خصوصیات آن در بیماران

دمانس فرونتوتمپورال یکی از نوع‌ های دمانس dementia است که با تخریب سلول های مغز در لوب های پیشانی frontal و گاهی اوقات لوب‌ های گیجگاهی temporal مغز همراه است. این بیماری باعث تخریب عملکرد شناختی، رفتاری و شخصیتی فرد مبتلا می ‌شود. علائم اولیه FTD ممکن است شامل ناهنجاری ‌های رفتاری، تغییرات در شخصیت، کاهش قدرت تفکر، کاهش شفافیت زبان و مشکلات حرکتی باشد.

در دمانس فرونتوتمپورال، تخریب نورون ‌های مغزی لوب های پیشانی و گیجگاهی باعث اختلال در عملکردهای شناختی cognitive، رفتاری behavioral و شخصیتی personality فرد مبتلا می ‌شود.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی عصب روانشناس انستیتو رزا مایند، از منظر توزیع سنی و گروه های جمعیتی،  زوال عقل پیشانی گیجگاهی معمولاً در سنین 40 تا 60 سال شروع می ‌شود و به صورت پیشرونده progressive به تدریج تشدید می گردد.

هنوز سیستم درمانی کاملی برای دمانس نوع فرونتو تمپورال FTD که مورد تایید مراکز دارو درمان باشد، ارائه نشده است. اما درمان‌ های پشتیبان supportive و مراقبت از بیمار می ‌توانند بهبود علائم و کاهش شدت بیماری را به همراه داشته باشد.

به طور کلی، مراقبت ‌های پشتیبان supportive care شامل تحریک فعالیت شناختی cognitive functioning، حرکات فیزیکی منظم regular physical exercise، تغذیه سالم healthy eating و مراقبت از سلامت روانی mental health بیمار است.

افزون بر موارد فوق الذکر، درمان ‌های دارویی نظیر ضد اضطراب anxiolytics و ضد افسردگی antidepressant می ‌توانند به کاهش علائم بیماری کمک کند.

علت های ایجاد بیماری دمانس فرونتوتمپورال چیستند؟

علت ایجاد بیماری دمانس فرونتوتمپورال معمولاً به اختلال در عملکرد و تلف شدن یا تباهی atrophy سلول ‌های عصبی در مناطق مختلف مغز مرتبط است. بیماری زوال عقل فرونتوتمپورال می‌ توانند به دلیل عوامل مختلف ژنتیکی، عوامل محیطی، ترکیبی از این دو و یا علل نامشخص باشند.

عوامل ژنتیکی در بسیاری از موارد مسئول بروز این بیماری هستند. همچنین، برخی بیماران با بیماری دمانس فرونتوتمپورال دچار تجمع پروتئین ‌های غیر طبیعی در مغز خود هستند که ممکن است نقشی در بروز بیماری داشته باشد.

علایم دمانس فرونتوتمپورال در بیماران دارای FTD چیست؟

نشانه های دمانس فرونتوتمپورال شامل طیف وسیعی از اختلالات در حوزه های مختلف روانی، شناختی، شخصیتی و عملکردی هستند. علایم دمانس پیشانی گیجگاهی به تدریج ایجاد شده و پایدار و ماندگار می باشند.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی عصب روانشناس IPBSES، این علایم فرد به فرد بسته به نواحی مغزی درگیر شده می توانند متفاوت و شامل برخی یا همه موارد زیر باشند:

• تغییرات رفتار و شخصیتی همچون قسم خوردن مداوم، دزدی، افزایش میل جنسی، و یا کاهش عادت های بهداشت فردی
• رفتارهای تکراری تکانشی و غیر قابل قبول اجتماعی
• قضاوت مخدوش
• بی تفاوتی
• فقدان همدلی
• کاهش خودآگاهی
• فقدان علاقه به فعالیت های عادی روزانه
• کناره گیری هیجانی از دیگران
• فقدان انرژی و انگیزه
• ناتوانی در استفاده و کاربرد زبان
• دشواری هنگام سخن گفتن
• کاهش صحبت کردن
• حواسپرت شدن
• مشکلات برنامه ریزی و سازماندهی فعالیت ها
• تغییرات خلقی مداوم
• افزایش وابستگی

برخی از بیماران ممکن است مشکلات و علایم جسمانی همچون رعشه tremor، اسپاسم های عضلانی، ضعف عضلانی، مشکلات تعادل و حفظ هماهنگی، و یا مشکلات بلع شوند. افزون بر این، ممکن است بیماران دچار هذیان و یا توهم نیز شوند که البته زیاد رایج نیست.

عوارض ناشی از دمانس فرونتوتمپورال در بیماران دارای FTD چیستند؟

عوارض بیماری دمانس فرونتوتمپورال شامل ناهنجاری ‌های رفتاری، تغییرات در شخصیت، کاهش قدرت تفکر، کاهش شفافیت زبان و مشکلات حرکتی است.

بیماران مبتلا به زوال عقل پیشانی گیجگاهی ممکن است با مشکلات در رفتار اجتماعی، ناهنجاری‌ های جنسی، اختلال در خوردن و نوشیدن، نقص در تشخیص احساسات و افزایش تمایل به خود آزاری self-harm مواجه شوند.

همچنین، بعضی از بیماران به دمانس فرونتو تمپورال ممکن است با مشکلات در حرکت و حساسیت به نور و یا صدا روبرو شوند که لازم است تشخیص افتراقی از سایر بیماری های مشابه در این زمینه توسط متخصص مغز و اعصاب به عمل آید.

روش های تشخیص بیماری دمانس فرونتوتمپورال در بیماران مبتلا به FTD چیست؟

فرآیند تشخیصی دمانس فرونتو تمپورال توسط متخصص اعصاب صورت می گیرد. روند تشخیص بیماری دمانس فرونتوتمپورال از طریق گرفته تاریخچه شرح حال پزشکی، معاینه فیزیکی و عصبی، آزمایش های تصویربرداری مغزی مانند MRI و CT scan ، آزمایش های خون و مواد شیمیایی مغزی صورت می‌ گیرد.

همچنین، برای تشخیص دقیق تر بیماری زوال عقل پیشانی گیجگاهی، باید با توجه به نوع علائم و شدت آنها، آزمایش های تخصصی مانند آزمایش های روانشناختی و آزمایش های عصب روانشناختی neuropsychological assessment انجام شود. حذف مواردی چون دمانس کاذب و نیز عفونت های دستگاه اعصاب بسیار مهم می باشند.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی عصب روانشناس انستیتو رزا مایند IPBSES، به طور کلی، فرآیند تشخیص بیماری دمانس فـرونتوتمپورال نیاز به تجمع اطلاعات مختلف و تحلیل دقیق آنها دارد. در اصطلاح تخصصی به این کار فرآیند تشخیص افتراقی differential diagnosis گفته می شود که شامل حذف موارد مشکوک مشابه است.

سیر بیماری دمانس فرونتو تمپورال در بیماران مبتلا به FTD چیست؟

سیر بیماری در دمانس فـرونتوتمپورال متفاوت است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. در برخی از بیماران، علایم بیماری به صورت ناگهانی ظاهر می‌ شوند و در دیگران، به تدریج و با آهستگی پیش می‌ روند.

علائم این بیماری شامل تغییرات شخصیت، تغییرات در حافظه، مشکلات در زبان و فراموشی هستند که پیشتر شرح کامل آنها ارائه شدند. در بعضی از موارد، علائم رفتاری نامطلوب مانند رفتارهای بدرفتاری improper behavior، افسردگی depression و اضطراب anxiety نیز مشاهده می ‌شود.

با گذشت زمان، بیماری تشدید می‌ شود و تاثیرات بر روی کیفیت زندگی quality of life بیمار و خانواده ‌اش بسیار قابل توجه است.

روش های پیشگیری از دمانس فرونتوتمپورال چه هستند؟

متاسفانه  علی رغم پیشرفت های وسیع علمی در حوزه علوم اعصاب neuroscience هنوز هیچ روش مطلوبی برای جلوگیری از بروز دمانس فرونتوتمپورال شناسایی نشده است. با این حال، برخی از روش‌ هایی که می ‌توانند به کاهش علایم و عوارض زوال عقل پیشانی گیجگاهی کمک کند عبارتند از:

مراجعه به پزشک و درمان به موقع بیماری ‌هایی که ممکن است باعث بروز دمانس فرونتوتمپورال شوند، مانند بیماری پارکینسون Parkinson’s Disease، صرع epilepsy و غیره.

• حفظ سلامت عمومی بدن، از جمله تغذیه سالم، ورزش منظم و کنترل استرس.
• انجام فعالیت ‌های شناختی مانند حل مسائل، بازی ‌های ذهنی و خواندن کتاب.
• حضور در محیط ‌های اجتماعی و ارتباط با دیگران.
• تحقیق در مورد بیماری و تمامی راهکارهای درمانی موجود.

روش های درمانی برای بیماری دمانس فرونتوتمپورال چه هستند؟

علی رغم پیشرفت های نوین درمانی در حوزه مغز و اعصاب، هنوز روش درمانی خاصی برای بیماری دمانس پیشانی گیجگاهی به وجود نیامده اند. روش های درمانی FTD به طور عمده شامل تکنیک هایی برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری و نیز کاهش علایم و عوارض آن می باشد. به طور عمده روش‌ های درمانی برای بیماری دمانس فرونتوتمپورال شامل موارد زیر می ‌شود:

داروها:

برخی داروها می ‌توانند به کاهش علائم بیماری کمک کنند، از جمله داروهای ضد افسردگی‌ antidepressant و داروهای ضد اضطراب anxiolytics.
روش‌ های رفتاری:

از جمله تغییرات در روش زندگی و رفتار بیمار، مانند تغییرات در تغذیه، ورزش منظم و استفاده از روش‌ های مختلف تفریحی و شناختی.

پشتیبانی از خانواده:

خانواده بیمار نیز نیاز به پشتیبانی دارند، بنابراین ارائه اطلاعات و آموزش به خانواده در مورد بیماری و روش ‌های مراقبت از بیمار می‌ تواند کمک کننده باشد.

درمان شناختی-رفتاری:

در درمان های شناختی و رفتاری به کمک یادگیری روش ‌های مختلف برای مدیریت علائم بیماری، افزایش خودآگاهی و بهبود رفتار بیمار مشاهده می شود. همچنین تکنیک های توانبخشی عصبی شناختی می توانند مانع از تخریب های وسیع شناختی و ذهنی بیماران دارای زوال عقل پیشانی گیجگاهی شوند..

افزون بر این، در صورت نیاز به مراقبت و پشتیبانی بیشتر، خانواده و اطرافیان بیمار می ‌توانند وی را به یک مرکز مراقبت و درمان برای بیماران دمانس ارجاع دهند. این مراکز خدمات مراقبتی روزانه day care و یا تمام وقت را بسته به نیاز بیمار و خانواده وی فراهم می آورند.

روش های درمانی طب مکمل و جایگزین طب سنتی برای بیماری دمانس فرونتوتمپورال چه هستند؟

برای بیماری دمانس فرونتوتمپورال، روش ‌های درمانی طب مکمل و جایگزین طب سنتی complementary and alternative medicine نیز وجود دارد، اما باید توجه داشت که این روش ‌ها تنها به عنوان مکمل درمان ‌های اصلی استفاده می‌ شوند و باید با پزشک متخصص مغز و اعصاب معالج بیمار شما هماهنگ شوند.

روش‌ های گیاهی:

برخی گیاهان مانند جین سینگ، گیاه بو مادران، شاه‌ تره و گل‌ گاوزبان در کاهش علائم بیماری مفید هستند.

روش‌ های تغذیه ‌ای:

مصرف مواد مغذی مانند ویتامین ‌ها، اسیدهای چرب امگا 3، آنتی ‌اکسیدان‌ ها و فیبر غذایی می ‌توانند به بهبود عملکرد مغز و کاهش علائم بیماری کمک کند.

روش ‌های روانشناختی:

تکنیک ‌هایی مانند مدیتیشن (مراقبه)، یوگا و تمرینات تنفسی می ‌توانند به بهبود خلق و خوی بیمار کمک کنند.

روش ‌های فیزیکی:

تمرینات فیزیکی منظم regular physical exercise می‌ توانند به بهبود عملکرد مغز و کاهش علائم بیماری کمک کند.

باید توجه داشت که هیچ روش درمانی مطلق نیست و باید با پزشک معالج هماهنگ شد. همچنین، در صورت استفاده از روش ‌های درمانی طب مکمل، باید از منابع معتبر و مطمئن استفاده شود.