عرق زیاد دست و پا: هایپرهیدروزیس

عرق زیاد دست و پا یا هایپر هیدروزیس / هیپرهیدروزیس یک وضعیت پزشکی است که با تعریق بیش از حدی که برای تنظیم دمای بدن لازم است مشخص می شود. این یک وضعیت نسبتاً رایج است که افراد را در جمعیت‌های مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد. در این نوشتار با هم به بررسی تعاریف، حوزه ها، وضعیت جمعیتی، علل، تشخیص ها و درمان عرق زیاد دست و پا می پردازیم.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی عصب روانشناس انستیتو رزا مایند، هایپرهیدروزیس از نظر روانشناختی و اجتماعی تاثیر منفی زیادی به ویژه برای نوجوانان و جوانان داشته و آنها را به سمت انزوای اجتماعی social isolation و حالت های اضطرابی و افسردگی سوق می دهد.

 تعریف و منظور از عرق زیاد دست و پا چیست؟

وضعیت عرق زیاد دست و پا را می توان به دو نوع اصلی طبقه بندی کرد: عرق زیاد دست و پا اولیه (هایپر هیدروزیس ایدیوپاتیک [بدون علت مشخص]) و عرق زیاد دست و پا ثانویه. در ادامه متن به تشریح هر دو وضعیت هیپرهیدروزیس می پردازیم

الف. عرق زیاد دست و پا اولیه:

عرق زیاد دست و پا اولیه به تعریق بیش از حد اطلاق می شود که توسط هیچ بیماری زمینه ای یا دارویی ایجاد نمی شود. معمولاً نواحی خاصی از بدن مانند کف دست، کف پا، و گاهی حتی زیر بغل و صورت را تحت تأثیر قرار می دهد. عرق کردن اغلب دو طرفه و متقارن است و حتی در حالت استراحت یا در شرایط خنک نیز ممکن است رخ دهد.

عرق زیاد دست و پا ثانویه:

تعریق بیش از حد ثانویه با تعریق بیش از حد مشخص می شود که در نتیجه یک بیماری زمینه ای یا دارو ایجاد می شود. هایپرهیدروزیس ثانویه می تواند نواحی بزرگ تری از بدن را تحت تاثیر قرار دهد و ممکن است با علائم اضافی مرتبط با علت/ بیماری زمینه ای همراه باشد.

 چه کسانی و به چه تعدادی دچار و مبتلا به عرق زیاد دست و پا هستند؟

بیماری عرق زیاد دست و پا می تواند افراد را در هر سن، جنسیت و پیشینه قومی تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، برخی از افراد جمعیتی ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به هیپرهیدروزیس باشند. مطالعات نشان داده اند که هایپرهیدروزیس اولیه معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی شروع می شود و تا بزرگسالی ادامه می یابد. این وضعیت طبی هر دو جنس را به طور مساوی تحت تأثیر قرار می دهد و بیشتر در بین افرادی که سابقه خانوادگی مثبت این بیماری را دارند مشاهده می شود.

از سوی دیگر، عرق زیاد دست و پا ثانویه می تواند در هر سنی رخ دهد و در بین بزرگسالان شیوع بیشتری دارد. علل زمینه‌ای عرق زیاد دست و پا ثانویه بسیار متفاوت است، و این وضعیت ممکن است بر افراد مبتلا به بیماری‌های خاص یا کسانی که از داروهای خاصی استفاده می‌کنند، تأثیر بگذارد. در ادامه به بررسی علل محتلف بروز هایپرهیدروزیس می پردازیم.

 علل و عوامل ایجاد و بروز عرق زیاد دست و پا چه هستند؟

علی رغم پیشرفت های علمی بسیار زیاد، علل هایپرهیدروزیس هنوز به طور کامل شناخته نشده است. اعتقاد متخصصان و پژوهشگران بر این است که هیپرهیدروزیس اولیه دارای یک جزء و زمینه از استعداد ژنتیکی است، زیرا اغلب در خانواده ها دیده می شود. با این حال، هنوز دانشمندان نتوانسته اند به طور دقیق ژن های خاص درگیر هیاپرهیدروزیس را شناسایی نمایند.

وضعیت عرق زیاد دست و پا ثانویه می تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود، که از جمله مهمترین آنها عبارتند از:

شرایط پزشکی:

برخی شرایط پزشکی می توانند باعث تعریق بیش از حد شوند. این وضعیت های طبی و اختلالات بدنی ممکن است شامل انواع دیابت یا حالت های پیش دیابتی، پرکاری تیروئید، یائسگی، چاقی، عفونت های خاص، بیماری های خودایمنی و اختلالات عصبی و غیره باشد.

داروها:

برخی از داروها می توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث تعریق شوند. به عنوان مثال می توانیم به داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تب (تب بر)، درمان های هورمونی، آنتی بیوتیک های خاص و داروهای مورد استفاده برای درمان فشار خون بالا اشاره کنیم.

سوء مصرف مواد:

استفاده از برخی مواد مانند الکل یا داروهای غیرقانونی می توانند منجر به تعریق بیش از حد دست و پا ثانویه شوند.

عفونت ها:

برخی عفونت ها مانند سل یا HIV می توانند باعث عرق زیاد دست و پا ثانویه شوند.

اختلالات عصبی:

شرایطی که بر سیستم عصبی مرکزی Central Nervous System تأثیر می گذارند، مانند بیماری پارکینسون یا آسیب های نخاعی، می توانند مکانیسم های عادی تعریق را مختل کند.

روش ها و ضوابط تشخیص عرق زیاد دست و پا چه می باشند؟

فرآیندهای تشخیصی برای بیماری عرق زیاد دست و پا شامل تاریخچه پزشکی کامل، معاینه فیزیکی و در برخی موارد آزمایشات اضافی است. هدف اصلی در این فرآیندهای تشخیصی، ایجاد تمایز بین عرق زیاد دست و پا اولیه و ثانویه و همچنین شناسایی علل زمینه ای است.

در طول فرآیندهای تشخیصی ارزیابی، ارائه ‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است در مورد الگوی و مدت تعریق، وجود محرک‌ها، سابقه خانوادگی و هر گونه علائم مرتبط سوال کند. به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی، عصب روانشناس انستیتو رزا مایند، متخصصان همچنین ممکن است در مورد تأثیر تعریق بیش از حد بر فعالیت های روزانه و بهزیستی هیجانی شما سوالاتی از شما بپرسند که بخشی عادی در فرآیند تشخیص هایپرهیدروزیس است.

معاینه جسمانی شما اغلب شامل ارزیابی نواحی تعریق بیش از حد، جستجوی علائم شرایط پزشکی زمینه‌ای و رد سایر علل تعریق مانند تب یا پرکاری تیروئید است. در برخی موارد هم، پزشک معالج شما ممکن است آزمایش‌ های اضافی برای شما درخواست نماید که این موارد معمولاً عبارتند از:

آزمایش نشاسته-ید:

این آزمایش شامل استفاده از محلول ید در ناحیه پر عرق بدن شما و به دنبال آن استفاده از نشاسته است. نشاسته در نواحی تعریق بیش از حد به رنگ آبی تیره در می آید و به تشخیص میزان عرق زیاد دست و پا کمک می کند.

تست تعریق تنظیم کننده حرارت:

این تست میزان و توزیع عرق روی سطح پوست را اندازه گیری می کند. متخصصان پودری که در مجاورت عرق تغییر رنگ می دهد روی پوست شما می مالند و شما را در معرض افزایش سطوح گرما قرار می دهند. الگوی حاصل از تعریق بدن شما به تمایز بین عرق زیاد دست و پا اولیه و ثانویه کمک می کند.

آزمایش خون:

آزمایش خون ممکن است برای بررسی شرایط پزشکی زمینه ای مانند اختلالات تیروئید یا عدم تعادل هورمونی انجام شود.

تاثیرات روانی عرق زیاد دست و پا بر افراد مبتلا به هایپر هیدروزیس چیست؟

هیپرهیدروزیس یا عرق زیاد دست و پا می تواند اثرات روانی متعددی بر افرادی که این عارضه را تجربه می کنند داشته باشد. در حالی که هایپرهیدروزیس در درجه اول یک وضعیت فیزیکی است، تاثیری که بر سلامت روانی و هیجانی فرد می گذارد را نباید نادیده گرفت. در اینجا طبق گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشنس اعصاب، برخی از مسائل روانشناختی که معمولاً با هیپرهیدروزیس در ارتباط هستند را با هم از نظر می گذرانیم:

1. اضطراب ناشی از عرق زیاد دست و پا:

هیپر هیدروزیس می تواند منجر به اضطراب قابل توجهی به خصوص در موقعیت های تعامل با دیگران شود. ترس از تعریق بیش از حد یا داشتن لکه های قابل مشاهده عرق روی لباس می تواند باعث شود که افراد احساس خودآگاهی کنند و نگران قضاوت شدن توسط دیگران باشند. این اضطراب می تواند منبع دائمی پریشانی باشد و حتی ممکن است منجر به اجتناب از برخی فعالیت ها یا تعاملات اجتماعی شود.

2. خجالت و شرم از خیس بودن:

علائم قابل مشاهده تعریق، مانند لکه های مرطوب روی لباس یا چکیدن عرق از بدن، می تواند باعث خجالت و احساس شرم در افراد مبتلا به هایپر هیدروزیس شود. این افراد ممکن است احساس کنند مورد قضاوت قرار می گیرند یا مورد انگ قرار می گیرند که منجر به تأثیر منفی بر عزت نفس و تصویر آنها می شود.

3. افسردگی و عزت نفس پایین:

ماهیت مزمن اختلال هایپرهیدروزیس و چالش های اجتماعی مرتبط با آن می تواند به احساس غم و اندوه، سرخوردگی و ناامیدی کمک کند. مبارزه مداوم با تعریق بیش از حد و تأثیر آن بر زندگی روزمره می تواند عزت نفس را از بین ببرد و علائم افسردگی را ایجاد کند.

4. گوشه گیری و انزوای اجتماعی:

برخی از افراد مبتلا به هیپرهیدروزیس ممکن است برای اجتناب از خجالت و ناراحتی ناشی از تعریق بیش از حد خود از موقعیت های اجتماعی کناره گیری کنند. این کناره گیری می تواند منجر به احساس انزوا و تنهایی شود و ناراحتی روانی را تشدید کند.

5. نگرانی از تصویر بدن:

عرق زیاد دست و پا می تواند بر درک تصویر بدن body-image perception تأثیر منفی بگذارد. پرداختن مداوم به دوره ‌های تعریق و نگرانی در مورد ظاهر خود می ‌تواند باعث شود افراد از بدن خود احساس نارضایتی کنند و تصویری بدنی مخدوشی distorted body-image در ذهن خود ایجاد کنند.

6.  اختلال در کیفیت زندگی بواسطه عرق زیاد دست و پا:

هیپرهیدروزیس می تواند به طور قابل توجهی بر جنبه های مختلف زندگی فرد، از جمله کار، روابط و فعالیت های اوقات فراغت تأثیر بگذارد. اشتغال مداوم به تعریق و تلاش برای مدیریت آن می تواند مقدار قابل توجهی از زمان و انرژی را مصرف کند و منجر به کاهش لذت و رضایت از زندگی life satisfaction شود.

توجه به این نکته ضروری است که اثرات روانی هایپر هیدروزیس می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و همه افراد مبتلا به این عارضه سطح یکسانی از ناراحتی را تجربه نمی کنند. با این حال، برای افرادی که به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار می گیرند، جستجوی حمایت از متخصصان مراقبت های بهداشتی، مانند متخصصان پوست یا روانشناسان و مشاوران مجرب، می تواند در مدیریت هر دو جنبه جسمانی و روانی هیپر هیدروزیس مفید باشد.

تاثیرات اجتماعی عرق زیاد دست و پا بر افراد مبتلا به هایپرهیدروزیس چیست؟

بیماری هایپر هیدروزیس، یا همان تعریق بیش از حد دست و پا، می تواند باعث ایجاد حجم وسیعی از مشکلات و تعارضات اجتماعی برای افرادی شود که این عارضه را تجربه می کنند. تعریق قابل توجه و چالش های مربوط به آن می تواند جنبه های مختلف اجتماعی زندگی آنها را تحت تاثیر قرار دهد. در اینجا بر اساس نظرات دکتر امیر محمد شهسوارانی جامعه شناس انستیتو رزا مایند، برخی از مسائل اجتماعی که معمولاً با وضعیت هیپر هیدروزیس همراه است را با هم مرور می کنیم:

1. انگ اجتماعی و قضاوت:

افراد مبتلا به هایپر هیدروزیس ممکن است به دلیل تعریق قابل مشاهده با انگ اجتماعی social stigma و قضاوت مواجه شوند. دیگران ممکن است شرایط را درک نکنند و ممکن است در مورد بهداشت یا عصبی بودن فرد فرضیات یا نظرات منفی داشته باشند. این می تواند منجر به احساس خجالت، خودآگاهی و انزوا شود.

2. محدودیت در فعالیت های اجتماعی:

عرق زیاد دست و پا می تواند مشارکت در فعالیت های اجتماعی را محدود کند. افراد مبتلا به هایپرهیدروزیس ممکن است از رویدادها یا موقعیت هایی که احتمال تعریق در آنها بیشتر است، مانند مهمانی ها، گردهمایی ها یا فعالیت های بدنی اجتناب کنند. آنها ممکن است از دست دادن، ارائه سخنرانی یا درگیر شدن در روابط صمیمانه به دلیل نگرانی در مورد عرق کردنشان که مورد توجه یا درک منفی قرار گیرد، احساس نگرانی کنند.

3. تأثیر بر روابط شخصی:

هیپرهیدروزیس می تواند بر روابط شخصی از جمله دوستی، شراکت عاشقانه و روابط خانوادگی تأثیر بگذارد. ترس از قضاوت یا خجالت ممکن است باعث کناره گیری افراد از تعاملات اجتماعی social withdrawal شود و در نتیجه روابط متشنج یا کاهش ارتباطات اجتماعی و در نتیجه حالت های افسردگی ایجاد شود.

4. چالش های حرفه ای ناشی از عرق زیاد دست و پا:

تعریق بیش از حد دست و پا می تواند چالش هایی را در محیط های حرفه ای ایجاد کند. عرق زیاد دست و پا به خاطر نمناک کردن لباس یا خیس بودن دست ها در طول جلسات یا سخنرانی ها می تواند منجر به تحریف خودآگاهی فرد مبتلا به هایپرهیدروزیس شود و به طور بالقوه بر تصویر حرفه ای یا اعتماد به نفس فرد تأثیر بگذارد. این امر می تواند بر عملکرد شغلی، فرصت های پیشرفت شغلی و تعاملات کلی در محل کار تأثیرات منفی زیادی بگذارد.

5. انتخاب لباس و محدودیت‌های سبک:

افراد مبتلا به تعریق بیش از حد دست و پا ممکن است مجبور باشند برای مدیریت تعریق خود انتخاب‌ های لباسی خاص، مانند پوشیدن لباس ‌های تیره یا گشاد یا اجتناب از پارچه‌های خاص، داشته باشند. این محدودیت‌ها می‌توانند بر سبک شخصی و ابراز خود تأثیر بگذارند و منجر به ناامیدی و نارضایتی شوند.

6. بار عاطفی/ هیجانی عرق بیش از حد دست و پا بر روابط:

بیماران دارای هایپر هیدروزیس به طور معمول بار عاطفی/ هیجانی زیادی را در روابط خود تجربه می کنند. این وضعیت به ویژه برای اعضای نزدیک خانواده یا شرکای کاری فرد است که شاهد چالش هایی می باشند که فرد مبتلا به هیپرهیدروزیس با آن مواجه است. عزیزان فرد دارای هیپر هیدروزیس ممکن است به دلیل ناتوانی در ارائه راه حل احساس درماندگی یا سرخوردگی کنند که منجر به تیرگی روابط یا ناراحتی عاطفی و هیجانی برای هر دو طرف شود.

مهم است که به یاد داشته باشید که تأثیر اجتماعی هیپرهیدروزیس می‌تواند بسته به شدت تعریق، مکانیسم‌های مقابله‌ ای coping mechanisms فردی و سیستم‌ های حمایتی موجود متفاوت باشد. جستجوی درمان پزشکی، ارتباط با گروه‌های حمایتی و برقراری ارتباط آزاد با عزیزان می‌تواند به افراد مبتلا به عرق زیاد دست و پا کمک کند تا چالش ‌های اجتماعی را طی کنند و بهزیستی کلی خود را بهبود بخشند.

 روش های درمان عرق زیاد دست و پا چه هستند؟

درمان عرق زیاد دست و پا با هدف کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی و رفع هر گونه علت زمینه ای انجام می شود. گزینه های درمانی خاص  برای شما به نوع عرق زیاد دست و پا، شدت آن و پاسخ بدن شما به مداخلات مختلف بستگی دارد. بر این اساس روش های درمانی هیپرهیدروزیس عبارتند از:

درمان های موضعی:

محلول ها و داروهای ضد تعریق موضعی حاوی هگزا هیدرات کلرید آلومینیوم اغلب اولین خط درمان برای موارد خفیف عرق زیاد دست و پا هستند. این محصولات روی نواحی آسیب دیده اعمال می شوند و با مسدود کردن موقت مجاری عرق و کاهش تعریق عمل می کنند.

یونتوفورزیس برای درمان عرق زیاد دست و پا:

یونتوفورزیس شامل عبور جریان الکتریکی ضعیف از سطح پوست است که معمولاً با غوطه ور کردن ناحیه آسیب دیده در آب انجام می شود. روش درمانی یونتوفورزیس برای عرق زیاد دست و پا موثرتر است.

تزریق سم بوتولینوم:

تزریق سم بوتولینوم که معمولاً به عنوان تزریق بوتاکس شناخته می شود، می تواند برای درمان عرق زیاد دست و پا استفاده شود. این سم به طور موقت اعصابی که مسئول فعال کردن غدد عرق هستند را مسدود می کند و باعث کاهش تعریق در ناحیه تحت درمان می شود. اثرات به طور معمول برای چندین ماه (معمولا 3 تا 5 ماه) باقی می ماند. پس از آن ممکن است تکرار مجدد تزریق بوتاکس لازم باشد.

داروهای سیستمیک:

در مواردی که عرق زیاد دست و پا شما شدید است و به درمان های موضعی پاسخ نمی دهد، ممکن است پزشک برای شما داروهای سیستمیک تجویز کند. این داروها، مانند داروهای آنتی کولینرژیک، با مسدود کردن سیگنال‌ های شیمیایی که تولید عرق را تحریک می‌کنند، عمل می‌کنند. با این حال، ممکن است عوارض جانبی داشته باشند و معمولاً با احتیاط استفاده می شوند.

مداخلات جراحی برای درمان عرق زیاد دست و پا:

گزینه های جراحی برای موارد شدید عرق زیاد دست و پا که به درمان های دیگر پاسخ نمی دهند در نظر گرفته می شود. یکی از روش‌ های متداول، سمپاتکتومی قفسه سینه است که در آن اعصاب سمپاتیک مسئول تحریک عرق کردن از طریق جراحی قطع می‌ شوند. این روش بسیار موثر است؛ اما خطرات و عوارض جانبی بالقوه ای را به همراه دارد.

اصلاح سبک زندگی:

برخی از اصلاحات سبک زندگی می تواند به مدیریت علائم عرق زیاد دست و پا کمک کند. این موارد شامل پرهیز از عوامل محرک مانند گرما یا غذاهای تند، پوشیدن لباس های تنفسی ساخته شده از الیاف طبیعی، و رعایت بهداشت مناسب برای به حداقل رساندن بوی عرق بدن شما است.

مصرف مکمل ها برای کاهش عرق زیاد دست و پا:

طبق برخی پژوهش های صورت گرفته روش های داروهای مکمل و مولتی ویتامین ها می توانند در کاهش و بر طرف ساختن عرق زیاد دست و پا تاثیرات ماندگار و مناسبی داشته باشند. یکی از این مکمل های اومگا3 است. طبق تحقیقات تجربی صورت گرفته، مصرف هفته ای 2 بار کپسول های اومگا3 با دوز  1000 میلی گرم به شکل موثری منجر به کاهش عرق زیاد دست و پا در بیماران مبتلا به هایپرهیدروزیس می شود. در صورت داشتن بیماری های زمینه ای و یا مصرف داروهای خاص، بهتر است ابتدا به پزشک معالج خود مشورت نمایید.

توجه به این نکته ضروری است که انتخاب درمان به عوامل مختلفی از جمله شدت علائم، نواحی آسیب دیده بدن، ترجیحات و سابقه پزشکی فرد بستگی دارد. مشاوره با یک متخصص مراقبت های بهداشتی برای تعیین مناسب ترین برنامه درمانی برای حل مشکل عرق زیاد دست و پا بسیار مهم است.

 نتیجه گیری در مورد عرق زیاد دست و پا

بیماری عرق زیاد دست و پا وضعیتی است که با تعریق بیش از حد مشخص می شود که می تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. می‌ توان آن را به انواع اولیه و ثانویه طبقه ‌بندی کرد که عرق زیاد دست و پا اولیه معمولاً نواحی خاصی از بدن را تحت تأثیر قرار می ‌دهد و عرق زیاد دست و پا ثانویه ناشی از شرایط پزشکی یا داروها است.

روش ها و فرآیند تشخیص عرق زیاد دست و پا شامل یک ارزیابی جامع شامل شرح حال پزشکی، معاینه فیزیکی و گاهی آزمایشات اضافی است. گزینه های درمانی از ضد عرق های موضعی و یونتوفورزیس تا تزریق سم بوتولینوم، داروهای سیستمیک و مداخلات جراحی را شامل می شود. به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی، درمان تعریق زیاد دست و پا برای حفظ سلامت روانی و اجتماعی افراد بسیار حائز اهمیت می باشد.

هر گزینه درمانی مزایا، خطرات و ملاحظات خاص خود را دارد و انتخاب درمان باید متناسب با نیازها و ترجیحات خاص فرد باشد. برای افرادی که تعریق بیش از حد را تجربه می کنند بسیار مهم است که به دنبال ارزیابی و راهنمایی پزشکی برای دریافت مراقبت های مناسب و بهبود کیفیت زندگی خود باشند.