همچنان که گفته شد کیفیّت زندگی کاریQWL در یک معنای کلی به معنای خصوصیات و ویژگی های ملموس tangible فیزیکی/ مادی و غیر ملموس intangible محیط کاری گفته می شود که منجر به احساس رضایت satisfaction کارکنان می شود.
سازمان هایی که بتوانند کیفیّت زندگی کاریQWL کارکنان خود را به شکل حداکثری بالا ببرند دارای ترخ بهره وری productivity ratio بالاتر، فرسودگی شغلی job burnout کمتر و نیز شاهد افزایش رفتار شهروندی سازمانی organizational citizenship behavior خواهند بود.
به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، کیفیّت زندگی کاریQWL همچون یک استاندارد مدیریتی است که لازم است ابعاد مختلف آن شناخته شده و در سازمان ها به عمل در آیند.
به همین منظور در ادامه به بررسی و معرفی خصوصیات و ویژگی های کلیدی کیفیّت زندگی کاریQWL پرداخته ایم تا بتوانید از آن در سازمان تحت مدیریت و رهبری خود بهره برداری نمایید.
مولفه های اجرایی کیفیّت زندگی کاریQWL:
از دیدگاه مدیریت منابع انسانی، لازم است برخی مولفه های کلیدی در اجرا و کاربرد کیفیّت زندگی کاریQWL در سازمان ها مراعات شوند. به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES مهمترین مولفه های اجرایی کیفیّت زندگی کاریQWL عبارتند از:
- روابط بین مدیر و کارکنان، روشن تر باشد.
- شبکه ارتباطی باز و چندبعدی multidimensional بین مدیران و کارکنان برقرار گردد.
- تاکید بر توسعه و بهبود مهارت های ارتباط موثر effective communication بین کارکنان و مدیران باشد.
- مشارکت کارکنان و مدیران در بازآفرینی شغل job recreation
- توزیع منصفانه پاداش ها fair distribution of rewards
- تعهد و امنیت شغلی job security کارکنان
- واکنش مناسب مدیران سامزان در مقابل استرس و فشار شغلی
تالارهای تخصصی مدیریت منابع انسانی
محورهای مورد نیاز برای تقویت کیفیّت زندگی کاریQWL در سازمان:
سازمان و محیط کار در واقع خانه دوم کارکنان محسوب می شوند. بنابراین، برای حفظ تعادل کار و زندگیwork-life balance لازم است پارامترهایی در سازمان ها مراعات شوند تا کیفیّت زندگی کاریQWL پرسنل ارتقاء یابند. به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، اقدامات لازم برای تقویت کیفیّت زندگی کاریQWL عبارتند از:
محور اول: مشارکت دادن کارکنان در تصمیم گیری سازمانی
یک رهبر واقعی در سازمان می داند که فرصت دادن به کارمند در اظهار نظر و تصمیم گیری و احساس مهم بودن به آنها به معنای نفی حق مدیر نیست. بلکه منجر به افزایش کیفیّت زندگی کاریQWL می شود.
محور دوم: مشارکت دادن کارکنان در حل مسایل سازمانی
حل مسئله سازمانی organizational problem-solving به شیوه تیمی به صورت فعال، توانایی کارکنان را جهت یاری رساندن به سازمان بالا می برد. در نتیجه احساس ارزشمند بودن، انجام کار، حصول نتیجه و کیفیّت زندگی کاریQWL را ایجاد می کند.
محور سوم: تقسیم اطلاعات سازمان با رعایت سطح حفاظت
احساس تعلق sense of belongingness به سازمان در کارکنان، در زمان هایی که در مورد برنامه ها و اهداف سازمانی به آنها اطلاع رسانی می شود، بیشتر است. تقسیم اطلاعات information sharing به معنی اطلاع رسانی تحولات سازمانی و تصمیمات مدیر برای کارکنان است.
نکته بسیار مهم در این مسئله رعایت اصل محرمانگی و حفاظت اطلاعات طبقه بندی شده است. رهبران سازمانی به خوبی از شیوه اجرای این امر آگاهند.
محور چهارم: ارائه اطلاعات سازنده به کارکنان
نیاز به دانستن اینکه چگونه کاری را انجام دهیم know-how و کسب دانش/تجربه عملی انجام کار از خصوصیات ذاتی انسان است. اکثر افراد از اینکه بخشی از یک گروه /تیم هستند و کار تیمی می کنند، لذت می برند.
به نظر دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، آگاهی از اهداف و تعهد نسبت به انجام کار، افراد را به هدفی مشترک common goal سوق می دهد.
محور پنجم: روحیه جنگندگی و چالش طلبی در کار
سعی کنید سناریوهای جذاب و اهداف هیجان انگیز برای کارکنان ایجاد نمایید. طبق بررسی های سنجش کیفیّت زندگی کاریQWL، کارمندانی که مسئولیت طیفی از کارها را دارند نسبت به کسانی که کارهای تکراری یکنواخت می کنند، رضایت شغلی job satisfaction بیشتری دارند.
محور ششم: امنیت شغلی
برای ارتقاء و حفظ سطح بهره وری productivity، امنیت شغلی occupational security مسئله ای اجتناب ناپذیر خواهد بود. منظور از امنیت شغلی این است که کارمند ما اگر ترفیع نگیرد، حداقل در جایگاه شغلی فعلی خود باقی خواهد ماند.
به توصیه دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، برای حفظ کیفیّت زندگی کاریQWL، به عنوان یک مدیر/ رهبر هوشمند سازمانی باید به طور عملی به کارکنانتان اطمینان دهید با توسعه سازمان او یا همکارانش حذف نمی شوند.
تازه ترین اخبار استخدامی، منابع انسانی و کاریابی
برنامه های عملیاتی کیفیّت زندگی کاریQWL در سازمان:
هدف ما از بهبود کیفیّت زندگی کاریQWL در سازمان، ایجاد بستر و چهارچوبی مناسب برای هماهنگی، ایجاد بقا یا ادامه و بهبود عملکرد و افزایش کارایی سازمان است. نتیجه کیفیّت زندگی کاریQWL این است که حاشیه سود profit margin یک شرکت یا سازمان افزایش یابد.
در سازمان های پیشرو برنامه های کیفیّت زندگی کاریQWL به گونه ای طراحی می شوند که تمام گروه های سازمانی بتوانند سود ببرند.
به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، کیفیّت زندگی کاریQWL حرکتی به سوی همکاری بیشتر با تکیه بر دانش و مهارت های تاکتیکی نیروی کار work labor است.
بر این اساس می توان برنامه های عملیاتی کیفیّت زندگی کاریQWL را به شرح زیر بر شمرد:
- مشارکت در حل مسائل
- طراحی مجدد مشاغل
- طراحی مجدد محیط کار
- بهبود جو سازمانی work atmosphere
- ارتقای فرهنگ سازمانی organizational culture
- اصلاح طراحی/ ایجاد سیستم های تشویق و یا پاداش
- بهبود عناصر محیطی کار
موانع موفقیت برنامه های کیفیّت زندگی کاریQWL در سازمان:
در هر سازمان همیشه موانعی برای هر کاری وجود دارند که شامل موانع اجرای کیفیّت زندگی کاریQWL نیز می شوند. این تنها اختصاص به سازمان ندارد. به نظر می رسد خاصیت زندگی در این جهان این است که هیچ کاری به سادگی و بدون دشواری امکان پذیر نباشد.
به نظر دکتر امیر محمد شهسوارانی جامعه شناس و روانشناس صنعتی و سازمانی انستیتو رزا مایند IPBSES، در هر سازمان برای اجرای کیفیّت زندگی کاریQWL حداقل سه مانع اصلی وجود دارند:
- نظام رشد مالی financial development system
- نیاز به کنترل عملکرد کارکنان توسط مدیریت
- ترس کارکنان از خود گردانی self-regulation، انتقال درونی، پاسخگویی responsiveness، مسئولیت داشتن responsibility
تالارهای تخصصی روانشناسی صنعتی و سازمانی
سیاست های بهبود کیفیّت زندگی کاریQWL در سازمان
از منظر روانشناسی صنعتی و سازمانی، کیفیّت زندگی کاریQWL را می توان به مثابه یک استراتژی منابع انسانی و توسعه در نظام های کاری شناخت. به همین دلیل لازم است برخی سیاست های سازمانی organizational policy برای اعمال و ارتقای کیفیّت زندگی کاریQWL به کار روند که عبارتند از:
- ایجاد حلقه های کیفیّت زندگی کاریQWL به عنوان یک برنامه بهبود کیفیت
- استفاده از سیستم های اجتماعی-فنی sociotechnical به صورت از مداخله در وضعیت کاری برای سازماندهی مجدد کار، گروه های کاری و ارتباط بین کارگران و تکنولوژی هایی که برای انجام کار مورد استفاده قرار می گیرند.
- ایجاد قوانین کاری که به حفظ یک محیط منظم که برای کارکنان خوشایند باشد.
- ایجاد محیطی با کیفیّت زندگی کاریQWL که در آن با کارکنان با احترام رفتار شود.
- اطمینان دادن به کارکنان که خود هدایتگر به مسیر امن و حرفه ای باشند.
- دادن اختیارات کاری قابل انعطاف که ارائه کننده رویکردهای خلاق در کار و تعادل بین کار و برخورد شخصی است.
عوامل افت کیفیّت زندگی کاریQWL و کاهش بهره وری سازمانی
متاسفانه وضعیت جهان در قرن 21 به گونه ای تغییر یافته که عده زیادی از افراد به شغل خود به عنوان یک کار موقت نگاه می کنند. در بسیاری از موارد کارکان به دلیل عدم رضایت از کیفیّت زندگی کاریQWL خود، صرفاً می خواهند جای خود را عوض کنند job turnover، حتی اگر موقعیت پایین تری باشد.
بسیاری از پرسنل در سازمان ها و مشاغل در تلاش هستند تا در اولین فرصت از موقعیت کنونی به موقعیتی بهتر و بالاتر دست پیدا کنند. این امر در نتیجه باعث شده کمتر فردی شغل و وظایف شغلی خود را آنطور که باید جدی تلقی نماید.
بهترین و سریع ترین رپرتاژ آگهی در سایت های تخصصی
به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، این امر در اکثر کارکنان عادی سازمان ها که سطح درآمدی پایین دارند بیشتر است. این افراد دارای شغل دوم در خارج از سازمان، با در آمد نسبتاً بیشتری هستند و با اصطلاح شغل اول آنها آب باریکه، محل استراحت و یا موقعیتی برای نفوذ به شبکه بازاری و کاری است.
بدین ترتیب، با نبود حقوق مکفی، کیفیّت زندگی کاریQWL افت کرده، موقعیت ها و نقش های درون سازمانی از ثبات لازم و کافی برخوردار نبوده و موقعیت ها دچار یک نوع بی ثباتی می شوند.
در ادامه، این فرآیند افت کیفیّت زندگی کاریQWL با فرآیند عدم ثبات اقتصادی و افزایش قیمت ها و تورم که تاثیر قوی تری بر رفتار کارکنان دارد تشدید می گردد. در زمان کنونی و در پی نابرابری زیاد اقتصادی economic inequality به وجود آمده، میل به کسب موقعیت شغلی بالاتر به هر وسیله در نظام اداری به صورت عادی در آمده است.
نقش مدیریت و رهبری سازمانی در کیفیّت زندگی کاریQWL
به نظر بهتر است مدیران ارشد و رهبران سازمان به این نکته توجه داشته باشند که یک سازمان خلاق و پویا به نقش ها و مشاغل گوناگون با درجه اهمیت پذیری بالا احتیاج دارد. اگر قرار باشد امتیازات مادی و معنوی داده شده به بعضی پست ها به شکل غیر عادلانه برای آنها ارزش های کاذب ایجاد کند، در نتیجه سایر پست های سازمانی، بی اهمیت و بی ارزش تلقی می شود.
این وضعیت منجر به بی عدالتی سازمانی و افت محسوس کیفیّت زندگی کاریQWL می شود. پس، هیچ کس آنطور که باید نسبت به وظایف شغلی خود احساس مسئولیت نمی کند. به مرور زمان نوعی از خمودگی و کاهش انگیزه کار در بین کارکنان سازمان ایجاد می شود. این وضعیت به ویژه در سازمان های دولتی و عمومی بیشتر مشاهده می شود.
به نظر دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس، کارکنان سازمان تنها زمانی می توانند با تعهد کاری occupational commitment بالا به سازمان خود خدمت نمایند که نیازهای شخصی و خانوادگی آنان حداقل به طور نسبی ارضا شود.
به عبارت دیگر، کیفیّت زندگی کاریQWL تضمین کننده این است که نفع فردی personal gain و نفع جمعی common gain هر دو در یک مسیر و در یک جهت باشند. جامعه و سازمانی پیشرفت خواهند کرد که منافع فردی و منافع سازمانی همراستا و همسو با منافع جمعی کلیت جامعه و بالعکس، باشند.