شغل و کار و در پی آن کیفیت زندگی کاری QWL در زندگی امروزی نقش مهمی دارند. ممکن است گاه از خود پرسیده باشیم چه تعداد همکاران ما، واقعاً از محیط کار و شغلشان لذت می برند؟  

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، از نظر کیفیت زندگی کاری QWL در سطح دنیا به نظر می رسد در بسیاری از نهادها institutions و سازمان ها organizations، وضع چندان مطلوبی حکفرما نیست. انگار در عصر حاضر کارکنان personnel بیش از هر زمان دیگر دچار التهاب و سر در گمی هستند.

سر در گمی کارکنان سازمان ها در پهنه آمار

روانشناسی صنعتی و سازمانی در خط مقدم خود بر پایه پیمایش survey منابع انسان human resource استوار است. طبق ارزیابی های پرسنلی ادواری درون سازمانی در کشورهای مختلف مشخص شده بیش از 50 % کارمندان نمی دانند که ماموریت سازمانی organizational mission آنها چیست.

جالبتر اینکه 84 % از پرسنل سازمان ها بر این باورند که آگاهی از ماموریت سازمانی تاثیر چندانی بر کیفیت کارشان job performance  نمی گذارد. حتی متاسفانه نزدیک نیمی (44 %) از کارکنان هیچ گونه همدلی empathy و ارتباط عاطفی affective bound بین خود و مدیران رده بالاتر سازمانشان نمی بینند.

در پی علت یابی این امر، متخصصان مدیریت منابع انسانی و روانشناسی صنعتی سازمانی دست به کار بررسی سازه کیفیت زندگی کاری QWL شدند. به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، دو مفهوم زندگی کاری work life و زندگی شخصی private life، اثرات متقابل زیادی بر یکدیگر دارند.

هر کسی که در زندگی شخصی دچار مشکلات زیادی است، تحت تاثیر این مسایل دچار مشکلات عدیده برای تمرکز concentration، رضایت شغلی job satisfaction، بهره وری productivity و شادکامی happiness در محیط کار خواهد شد.

تازه ها و آخرین اخبار ایران و جهان در حوزه مدیریت و منابع انسانی

معنای سازه کیفیت زندگی کاری QWL چیست؟

به طور ساده و سر راست کیفیت زندگی کاری QWL در روانشناسی صنعتی و سازمانی به معنای تصور ذهنی و درک کارکنان از مطلوبیت فیزیکی و روانی محیط کار خود است.

به اعتقاد دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES محیطی با کیفیت زندگی کاری بالا را محیطی می داند که افراد در آن اعضای مهم سازمانی به شمار آیند که روحیه انسان را به مبارزه بطلبد و سبب رشد شخصی و انجام کارها شود.

از دیدگاه تخصصی مدیریت استراتژیک، چون کیفیت زندگی کاری QWL عاملی زیربنایی در تمامی فرآیندهای شغلی همچون رقابت های خارجی، مسائل کیفیت، کمبود محصول و هر آنچه در محیط وجود دارد، محسوب می شود.

کیفیت زندگی کاری QWL: کیفیت مدیریت مشاغل2022
کیفیت زندگی کاری QWL: کیفیت مدیریت مشاغل2022

اهمیت و ضرورت کیفیت زندگی کاری QWL

بنا بر آنچه گفته شد، کیفیت زندگی کاری QWL یعنی نوع نگرش افراد نسبت به شغل خود. به این معنا که تا چه میزان اعتماد متقابل، توجه، قدر شناسی، کار جالب و فرصت های مناسب برای سرمایه گذاری های مادی و معنوی در محیط کار برای کارکنان فراهم شده است.

به نظر دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، کیفیت زندگی کاری QWL در سازمان ها از طریق اندازه گیری رضایت satisfaction، غیبت کم absence، و انگیزه بالای کارکنان برآورد می شود.

از جمله تهدیدات مدیریت سازمانی، بی توجهی به کیفیت زندگی کاری QWL کارکنان است. این بی توجهی، اثربخشی و کارآیی efficacy سازمان را کاهش می دهد. بهبود کیفیت زندگی کاری QWL یکی از بهترین تکنیک های ایجاد انگیزش سازمانی است و راهگشای مهمی در غنی سازی شغلی job enrichment به شمار می آید

ضرورت توجه به کیفیت زندگی کاری QWL و بهبود آن یک منطق است چون 65 % عمر مفید انسان ها در محیط کار سپری می شود.

تالارهای تخصصی مدیریت منابع انسانی

پارامترهای دخیل در کیفیت زندگی کاری QWL

در گام نخست، بر اساس پژوهش های صورت گرفته در حوزه روانشناسی صنعتی و سازمانی مشخص شده است که مولفه های اصلی کیفیت زندگی کاری QWL عبارتند از:

  • رضایت از کار
  • مشارکت در کار
  • کاهش حوادث در کار
  • حق انتخاب

در حوزه کیفیت زندگی کاری QWL، یکی از شرکت های برتر فولاد ایالات متحده امریکا، تنها با اتکا بر هدف کاهش حوادث در کار به سطح صفر، توانست شاخص های بهره وری و تولید خود را ظرف 1 سال دو برابر نماید و به صدر جدول تولید کنندگان فولاد امریکای شمالی برسد.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی انستیتو رزا مایند IPBSES، طبق مطالعات ارزیابی های پرسنلی جهانی مهمترین انتظارات کارکنان از محیط کارشان بر اساس کیفیت زندگی کاری QWL شامل موارد زیر هستند:

  • برقراری تعادل بین کار و زندگی شخصی work-life balance به عنوان مهمترین عامل کیفیت زندگی کاری QWL
  • داشتن شغلی رضایت بخش
  • داشتن احساس امنیت و تامین آینده
  • داشتن حقوق مناسب
  • داشتن همکار خوب
کیفیت زندگی کاری QWL: کیفیت مدیریت مشاغل2022
کیفیت زندگی کاری QWL: کیفیت مدیریت مشاغل2022

مشکلات ارزیابی کیفیت زندگی کاری QWL در سازمان ها

با توجه به اینکه مفهوم کیفیت زندگی کاری QWL سازه ای پیچیده و گسترده است، ابعاد بسیار زیادی را نیز در بر می گیرد. به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، ابهامات فراوانی در زمینه کیفیت زندگی کاری QWL وجود دارند. مهمترین این پیچیدگی های عبارتند از:

  • سازه کیفیت زندگی کاری QWL تعریف جامع و مانع ندارد، زیرا نیازهای انسان human needs متغیر و پیچیده است.
  • مباحث کیفیت زندگی کاری QWL این گونه القاء می کنند که گویی این سازه درمان همه دردها است و تا عملی نشود نمی توان آن را فهمید.
  • مفهوم کیفیت زندگی کاری QWL به صورت دیکته ای و مدیریتی از بالا به سطح میانی و سپس به سطوح پایینی سازمان می رسد.

انجمن های تخصصی روانشناسی صنعتی و سازمانی

کارکردهای کیفیت زندگی کاری QWL:

سازه پیچیده کیفیّت زندگی کاری QWL با توجه به گستردگی و مولفه های زیاد خود، نتایج و کاربردهای متعددی نیز برای سازمان ها به همراه دارد. به نظر دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، کارکردهای اصلی کیفیت زندگی کاری QWL به شرح زیرند:

  • بهبود شرایط کار در سازمان ها
  • افزایش اثربخشی سازمانی
  • کاهش نرخ تغییر شغل turn-over ratio
  • ایجاد سازمان ها ارزشمند اجتماعی socially-valuable organizations
  • ارتقای رفتار شهروندی سازمانی
  • ایجاد سازمانی با محیط پاداش دهنده تر و تحریک کننده تر برای کارکنان
  • ایجاد جو سازمانی سازمانی organizational atmosphere ارگانیک، پویا، انسانی و
  • ایجاد فرهنگ سازمانی حامی supportive organizational culture
کیفیت زندگی کاری QWL: کیفیت مدیریت مشاغل2022
کیفیت زندگی کاری QWL: کیفیت مدیریت مشاغل2022

بنابراین…

یکی از نتایج اصلی عدم توجه به کیفیت زندگی کاری QWL این است که در سازمان ها پرسنل بدون در نظر گرفتن منافع سازمانی، در پی راه هایی برای رفع نیاز خود بر آیند. این وضعیت موجب هرج و مرج سازمانی و در ادامه، اختلال در نظم اجتماعی و روابط اجتماعی می شود.

از دیدگاه روانشناسی صنعتی و سازمانی، پیامد اصلی بی توجهی به کیفیت زندگی کاری QWL فرسودگی شغلی job burnout و افسردگی شغلی occupational depression ناشی از ناامیدی به آینده در کارکنان سازمان است.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس صنعتی و سازمانی و جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، مدیر موثر کسی است که بتواند حداقل 80 % توانایی های کارکنان خود را با استفاده از شیوه های تشویقی به کار گیرد .

مدیری که بدون کیفیّت زندگی کاری QWL بتواند حداقل کار مورد قبول را با استفاده از حداکثر قدرت تنبیهی خود مثل توبیخ ، کسری حقوق و … و امکانات تشویق مانند اعطای پاداش، اضافه کار، انتخاب کارمند نمونه و … فراهم سازد، مدیری شکست خورده است.

تقویت روحیه و افزایش انرژی روانی در محیط کار با کیفیت زندگی کاری QWL کارآیی فردی personal efficacy و سازمانی organizational efficacy را افزایش می دهد. در هر سازمان با کیفیت زندگی کاری QWL بالا، هنگامی که کارکنان نسبت به کاری که انجام می دهند احساس خوبی داشته باشند، سعی می کنند که آن را به بهترین نحو انجام دهند. مهم تر از آن، تلاش می کنند راه های موثرتری برای انجام کار پیدا کنند.

می توان گفت استفاده از کیفیّت زندگی کاری QWL برای به کار گرفتن انگیزه کارکنان در محیط های سازمانی ساده ترین و پیچیده ترین وظیفه مدیریت و رهبری در هر سازمان است.