صرع و تشنج در کووید-۱۹: افزایش تشنج در بیمار کرونا

پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی ایران در یک پژوهش مروری به بررسی موارد بالقوه موثر در افزایش بیماری صرع و تشنج در کووید-۱۹ در بیماران مبتلا به صرع و افراد در معرض خطر پرداختند.

اهم یافته‌ها به شرح زیرند:

الف)

1. علایم اصلی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ شامل تب، سرفه خشک، درد، کوفتگی، خستگی، احساس سرما، سردرد، بی اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکمی و از دست دادن موقت بویایی و /یا چشایی است.
2. عوارض عضوی کووید-۱۹ شامل از کار افتادن دستگاه تنفس، کلیه، کبد (جگر) و قلب هستند. مشکلات قلبی-عروقی شامل ایست قلبی، اختلال در فعالیت الکتریکی قلب، لخته های خونی و آسیب های حاد عضلات قلبی می باشند.
3. علایم عصبی و مغزی ابتلاء به کووید-۱۹ شامل از کار افتادن مراکز بویایی و چشایی، ضعف عضلانی، درد سرتاسری، گز گز و مور مور شدن دستان و پاها، سرگیجه، دلیریوم، سکته مغزی، خونریزی مغزی و تشنج هستند. این علایم ممکن است کاملاً مستقل از مشکلات قلبی-عروقی و گوارشی در بیماران به وجود آیند و احتمال بروز آنها تا مدتها بعد از بیماری وجود دارد.

ب)

1. یکی از عوارض کووید-۱۹، بروز طوفان سیتوکین است که منجر به ورود بی رویه کلسیم به سلول‌های عصبی از طریق گیرنده‌های NMDA و AMPA در هیپوکامپ می شود. این امر همزمان سبب بروز تشنج‌های شدید، تحریک‌پذیری بیش از حد و مرگ سلول‌های مغزی خواهد شد.
2. ورود ویروس کرونا به ساقه مغز منجر به بروز اختلالات تنفسی عمده و هایپوکسی (کاهش اکسیژن خون) می‌شود که عامل دیگری در بروز آسیب به هیپوکامپ و بروز صرع و تشنج در کووید-۱۹ است.
3. ابتلا به ویروس کووید-۱۹ منجر به اختلال در ساختار و عملکرد سد خون-مغز شده و در نتیجه آن فشار اسمزی مایع مغزی-نخاعی بهم می خورد. این امر عاملی بسیار خطرناک برای بروز تشنج است.
4. همچنین، ویروس کووید-۱۹ از طریق تب و هایپرترمی (افزایش شدید دمای بدن) منجر به اختلال در فعالیت سد خون-مغز و بروز حمله تشنج شدید در افراد مبتلا می شود.
5. ویروس کرونا در ۷۱٫۴% از مبتلایانی که از آن فوت کرده اند منجر به بروز لخته های خونی درون رگی منتشر (DIC) شده است. در عموم بیماران مبتلا به کووید-۱۹ افزایش غلظت خون و فیبریل های خونی مشاهده شده است. این لخته های خونی می توانند منجر به انسداد رگ های مغزی، سکته مغزی ایسکمیک و همراژیک، کاهش اکسیژن مغزی و تشنج‌های شدید در افراد شوند.

پ)

1. ویروس کووید-۱۹ سبب افزایش شدید پتاسیم و گلوتامت در شکاف سیناپسی و فضای بین سلولی نورون‌های مغزی می‌شود. این وضعیت، زمینه بسیار خطرناک و مساعدی برای بروز حمله تشنج و صرع است.
2. بر اثر فعالیت کووید-۱۹ در مغز، سیستم GABA فعال شده و از تنظیم خارج می شود. این امر بویژه در صورت بروز لخته های خونی منجر به تحریک بیش از حد مغز و بروز تشنج‌های گسترده و منتشر در مغز خواهد شد.
3. در فرآیند بیماری کووید-۱۹، سیتوکین های TNF-α و IL-6 بشدت افزایش می یابند (طوفان سیتوکین). این امر منجر به اختلال فعالیت میتوکندری‌ها (منابع تامین انرژی درون سلولی) و افزایش مواد اکسیداتیو در آنها می شود. در نتیجه استرس اکسیداتیو بشدت افزایش یافته و دیگر میتوکندری قادر به تامین انرژی برای سلولها نخواهند بود. این وضعیت مشابه تمامی حالت‌های صرع است که در همه آنها سیستم های میتوکندری مختل شده اند.
4. در سیر  بیماری کووید-۱۹ الکترولیت‌های خونی نظیر سدیم، پتاسیم، منیزیوم، کلسیم بشدت کاهش می‌یابند. دلیل این امر تاثیر ویروس SARS-COV-2 بر کلیه و دفع بیش از حد این مواد از طریق ادرار است. یکی از علل عمده بروز تشنج در افراد مختلف من جمله بیماران صرع، بهم خوردن تعادل الکترولیتی خون است.

راهبردهای کارکردی:

• اگر چه میزان ابتلای به کووید-۱۹ در بیماران مبتلا به صرع بیش از سایر افراد نیست، ولی در صورت ابتلا به ویروس کرونا این افراد در معرض تجربه حملات تشنج بیشتر و شدیدتری خواهند بود.
• احتمال ایجاد بیماری صرع در آن دسته از افراد مستعد در معرض خطر صرع که به ویروس کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند، بسیار بالا است.
• بیماری کووید-۱۹ می‌تواند زمینه بسیار خطرناک و مرگباری برای بیماران مبتلا به صرع باشد، بنابراین لازم است این گروه از افراد مراقبت بیشتری در زمینه رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی به عمل آورند.

Abstract

The new coronavirus has spread throughout the world in a very short time and now has become a pandemic. Most infected people have symptoms such as dry cough, dyspnea, tiredness, and fever.

However, the Covid-19 infection disrupts various organs, including the liver, kidney, and nervous system. Common neurological symptoms of the Covid-19 infection include delirium, confusion, headache, and loss of sense of smell and taste. In rare cases it can cause stroke and epilepsy.

The virus enters the nervous system either directly through nerve pathways or indirectly through the ACE2 receptor. The neurological symptoms of a Covid-19 infection in the brain are mainly due to either the entry of pro-inflammatory cytokines into the nervous system or the production of these cytokines by microglia and astrocytes.

Pro-inflammatory cytokines can cause blood-brain barrier disruption, increase in glutamate and aspartate and reduce GABA levels, impairs the function of ion channels, and finally, high levels of cytokines can cause epilepsy.

Understanding the potential mechanisms is necessary to gain better insight into COVID-19 induced seizure pathogenesis and to design the correct treatment strategies to achieve appropriate treatment for seizure and epilepsy.

Keywords

Covid-19, Seizure, Epilepsy, Pandemic

لینک منبع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر (further reading)

How does the COVID-19 cause seizure and epilepsy in patients? The potential mechanisms

The new coronavirus has spread throughout the world in a very short time and now has become a pandemic. Most infected people have symptoms such as dry…