نوشتن و مکتوب کردن: دلایل اهمیت آن در روانشناسی زندگی فردی و شغلی
نگارنده: دکتر امیر محمد شهسوارانی
از دیرباز ننوشتن و مکتوب کردن اهمیت فوق العاده‌ای در زندگی بشر داشت. تا جایی که تاریخ، طبق تعریف از زمان ظهور خط و ایجاد مکتوبات محاسبه می‌شود. به دورانی که هنوز خط و نوشتار ابداع نشده بود، دوران ماقبل تاریخ گفته می‌شود.
ممکن است این سوال پیش آید که دلیل تاکید بر نوشتن، مکتوب کردن، و بقول عام، ثبت چیست؟ پس تکلیف آنهایی که طی این قرون ننوشته‌اند چه می‌شود؟
سودمندی‌های نوشتن و مکتوب کردن
شاید مهمترین سودمندی ثبت مکتوب، حفظ تمام جزییات و عدم فراموشی آنهاست. زمان نگارش موضوعات، ما فرصت پرداختن به جزییات، حاشیه‌ها و ریزه‌کاری‌های موضوع مورد نظر را خواهیم داشت. در عین حال، بعدها نیز می‌توان به آن نوشته‌ها مراجعه نمود و آنها را ویرایش و جرح و تعدیل کرد.
بسیاری اوقات، هنگام نگاشتن مطالب، نکات جدیدی به ذهن می‌رسد که در حالت صحبت شفاهی نمی‌توان آنها را گفت. بسیاری از سخنرانان حرفه‌ای، نکات کلیدی خود را نوشته و حین اجرا، در آن حوزه بصورت بداهه به بیان مطلب می‌پردازند.
شاید بهترین سودمندی نوشتن، ایجاد مرجعی برای آینده است. مستندسازی مکتوب، پایه و اساس روش علمی است. چه در زندگی فردی و چه در عرصه‌های اجتماعی، وجود اسناد مکتوب و نوشتن تمامی جزییات تا حد امکان، کمک زیادی به بررسی در آینده و بهینه‌سازی تصمیم‌گیری‌های آتی خواهد نمود.
نوشتن و مکتوب کردن در سیستم های رسمی
در موارد حقوقی قراردادها و تعهدات، نگارش مکتوب موضوعات کمک می‌کند که هر دو طرف مطمئن باشند مرجعی ثابت برای قالب‌بندی تعهدات و انتظارات متقابلشان وجود دارد. تا جایی که حتی در قراردادها، شرایط فسخ، اختتام و یا اتمام قرار داد نیز ذکر شده است. حتی قراردادهای مکتوب بندی به عنوان حل اختلاف دارند که پیش‌بینی راه حل برای سناریوهای مختلف منفی در آن دیده شده است.
در سیستمهای اداری نیز، تاکید زیادی برای مکاتبات شده و اساس امور اداری بر روابط مکتوب بین کارکنان در سلسله مراتب اداری است. بعنوان مثال، در بازارهای مالی بویژه بورس و فارکس، تمام اقدامات فرد و نیز دلایل خرید و فروش هر سهم یا ارزی باید با ذکر تاریخ و ساعت نوشته شود.
حتی اگر فرد احساس کرد کاری درست/ نادرست است باید آن را ثبت نماید. در رویه‌های پیگیری و بازرسی، بویژه زمان شکایات، این نوشته‌ها به کمک فرد آمده و در اکثر مواقع نجات بخشند.
ضرورت نوشتن و مکتوب کردن برای چیست؟
ساده‌ترین دلیل، مقابله با اثر فراموشی است. بطور طبیعی ما بیشتر شنیده ها و دیده های خود را فراموش کرده و تنها مفاهیم آنها را در حافظه نگهداری می‌کنیم. بخش دیگر فراموشی، حذف موارد و جزییات است. آزمون‌های بسیاری در روانشناسی اجتماعی نشان داده‌اند افرادی که در یک جا سخنان کسی را شنیده اند (همچون سخنرانی، یا برنامه تلویزیونی یا رادیویی، و حتی در کلاس‌های درس) برداشت‌ها و پنداشت‌های متفاوتی از آن داشته‌اند.
به همین دلیل، از دوران باستان، افرادی که بعنوان پیک بودند، تمرینات مداومی برای حفظ کردن و بخاطر سپردن پیام‌ها داشته و حتی نامه‌های ارسالی را مدام مرور و حفظ می‌کردند و پیش نویسنده نامه از وی جویا می‌شدند تا لحن، منظور و مقصود کامل نگارنده را بتوانند به مخاطب عرضه کنند.
دلیل دیگر اهمیت نوشتن، زمینه هیجانی است. ما در هر زمینه هیجانی گرایش به ذخیره سازی تنها یکسری از موضوعات و مطالب دریافتی داریم. متاسفانه جزییات و یا مواردی که همخوانی با حال و هوا و خلقیات آن لحظه ما ندارند، در ذهنمان براحتی ثبت نمی‌شوند.
مغز پیش بین و نوشتن
از ایرادات مغز، تنبلی سازمان‌یافته آن است که از آن بعنوان «ساختار پیش‌بینی» یاد می‌شود. مغز تمایل دارد، تمامی رویدادهایی که ما با آنها مواجه می‌شویم را طبق قالب‌هایی که از قبل ساخته، دسته بندی کند. به این مطلب در مبحث روابط پینگ پونگی (انعکاسی) بطور مفصل اشاره شده است.
یکی دیگر از ایرادات ساختار مغز انسان نبود ارتباط بین بخش‌های مربوط به تولید کلامی و بخش‌های حلی مسئله و ادراک در تفکر است. این بخش‌ها نیاز دارند که با مهارت‌های واسطی محتوای تولیدیشان را با هم تبادل کنند. برای همه ما اتفاق افتاده است هنگام چاره‌جویی و مشورت با کسی، ناگهان خودمان راه حل مشکلی که ما را تا این حد آزرده، به زبان می‌آوریم.
هم ما و هم شنونده تعجب می‌کنیم که چطور خودمان راه حل را می‌دانستیم. به همین دلیل لازم است محتوای بخش ادراک شده را به نوعی تبدیل به کلام شفاهی یا نوشتاری کنیم تا مراکز حل مسئله و تصمیم‌گیری مغزی بتوانند روی آنها کار کنند.
عامل دیگر ضرورت نوشتن، کمبود فضای حافظه و توجه خودآگاه برای پردازش موضوعات است. بطور معمول مغز در هر لحظه تنها می‌تواند ۳-۵ موضوع را مطمح نظر قرار داده و بطور فعال پردازش کند. به همین دلیل، نوشتن و ثبت کردن مکتوب موضوعات کمک می‌کند که نیازی به گیر افتادن در این بازه محدود نباشد.
زمانی که مجبور باشیم این ۳-۵ موضوع را مدام در ذهن نگه داریم و بررسی کنیم، استرس فراموشی آن و تنش ناشی از توجه مداوم به تکرار آنها، منجر به فراموش و از قلم افتادن بسیاری از مطالب دیگر می‌شوند.
اینها مهمترین و نه تمام دلایل لزوم نوشتن و مکتوب کردن هستند. این موارد بطور خاص و عام در مباحث خطاهای ادراکی، حافظه و یادگیری، و نظریه ارتباط مورد بحث و پژوهش قرار گرفته‌اند. حتی در نظریه رفتار گله‌ای، عامل اصلی بروز این رفتارها، ضعف‌ها و خطاهای برداشت و پنداشت افراد از موضوعات است.
راهبردهای کارکردی برای نوشتن:
- تمرین نوشتن براحتی انجام شدنی نیست! بویژه برای افرادی که عادت به این کار ندارند، نوشتن سخت است. این کار نیازمند تمرین روزانه و شروع از یک خط است.
- نگارش خاطرات روزانه تمرین بسیار مفیدی برای عادت به ثبت و مکتوب کردن است. والدین می‌توانند این تکنیک پرسود را به فرزندان خود بیاموزند. در عین حال خاطره نویسی از ابزارهای مهم خوددرمانی برای مدیریت هیجان و مدیریت استرس است.
- در نوشتن می‌توان از برنامه note تلفن همراه، نرم‌افزارهای پردازشگر کلمات در کامپیوتر، دفترچه یادداشت و نوشت‌افزار و سررسیدهای بزرگ روزانه استفاده کرد.
- برای نوشتن افکار و مطالب، بهتر است تاریخ، ساعت، زمینه بروز فکر و عوامل پیش‌آیند آن را نیز بنویسیم.
- تقریباً تمامی مهارت‌های عالی شناختی در حوزه‌های تصمیم‌گیری، تفکر خلاق، و تفکر نقادانه نیازمند نوشتن و تحلیل مکتوب هستند.
- نوشتن در بسیاری از مواقع تاکتیکی مدیریتی برای کاهش استرس‌های زندگی و استرس‌های شغلی است. فرد با نوشتن موضوعات در حقیقت در حال ابراز و بیان آنهاست و چون به شیوه مکتوب بدون رفتار مستقیم نسبت به دیگران است، نوعی اشیه امنیت ایجاد می‌کند.
- بسیاری از مواقع با نوشتن، متوجه میزان، عمق، و شدت محتوای فکرمان شده و امکان ویرایش و پروریدن آنها را خواهیم یافت.
- نوشتن و مکتوب کردن موضوعات کمک بسیاری برای دیدن بیشتر جزییات زندگی، دسته‌بندی آنها و یافتن رویه‌ها و روندهای موضوعات مختلف فراهم می‌آورد.
