آموزش بورس: چرا و به چه دلیل؟
نگارنده: دکتر امیر محمد شهسوارانی
امروزه، یکی از ارکان بی بدیل و جدانشدنی بازارهای مالی و سرمایه، بازارهای مبادلاتی بورس اوراق بهادار هستند. اهرمهای مالی مطمئن، طیف سوددهی متنوع و متغیر، مالیات اندک (۰٫۵%)، و شفافیت عمل، از ویژگی های اصلی بازارهای بورس اوراق بهادارند. مزیت دیگر این بازار حجم نقدینگی اندک برای ورود به آن (۵۰۰هزارتومان حداقل حجم خرید/فروش در زمان نگارش این مطلب) بر جذابیت آن افزوده است.
شاید مهمترین نکته در معاملات بورس، آموزش درست آن است. بطور عمده آموزش بورس به دو بخش تربیت نظری و عملی فرآیند معامله و تربیت هیجانی/رفتاری معامله‌گران برای انضباط فردی و معامله تقسیم می شود. آموزش‌های فرآیند معامله شامل شناخت بازار و ارکان آن، آموزش شیوه های محاسبه ارزش و پیش بینی قیمت هر سهم و کاربرد نرم افزارها، شاخص‌ها، محاسبات و نوسانگرهای نشانگر جهت قیمت هستند. بخش مهم و اصلی در آموزش بورس، تربیت هیجانی و رفتاری معامله‌گران است.
اشتباه بنیادی بورسی‌ها
اشتباه عمده و اساسی افراد این است که تصور می‌کنند اصول پایه اقتصادی که در محاسبات زندگی روزمره آنها و نهایتاً شرکت/مغازه/کسب آنها حاکم است، بر بازارهای مالی کلان نیز قابل اجراست. این خطا، ناشی از نبود سواد اقتصادی است؛ افراد نمی‌دانند که قوانین و عملگرهای موجود در سطح اقتصاد خرد که شامل زندگی روزمره ماست، به هیچ وجه در سطح اقتصاد کلان که دربرگیرنده کل نظام اقتصادی یک ملت/کشور، منطقه و یا حتی جهان می شود، کارگر نیستند. حتی یادگیری و درک عمیق اصول اقتصاد کلان برای کسانی که در این حوزه تحصیل کرده‌اند بین ۱۲ تا ۱۵ سال زمان می‌طلبد.
روانشناسی بازارهای مالی
به شکل خاص، در بازارهای معاملات مالی، عمده افراد رفتار گله‌ای و هیجانی دارند؛ معامله‌گران به سایر معامله‌گران و رفتارهای خرید/فروش آنها توجه کرده و بدون کوچکترین فکر و یا محاسبه بعدی، به اشتباه با اتکا به صحت خرد جمعی همان رفتار را تکرار می‌کنند. مثال بارز آن حباب‌های قیمتی و صف‌های خرید طولانی و حالت عکس آن ریزش‌های هیجانی شدید و صف‌های فروش معامله‌گران حقیقی است که حتی تمامی معامله گران حقوقی با خریدهای خود قادر به جمع کردن این درصد شناور سهم نیستند.
عامل دیگر در تربیت هیجانی، روانشناسی معامله است که به اشتباه با معاملات روانشناختی خلط می شود. در معاملات روانشناختی، بر اساس اصول ظاهراً روانشناختی به پیش بینی رفتار معامله گران در بازار سهام پرداخته می شود، در حالی که در روانشناسی معاملات، هر معامله گر می آموزد چطور انضبطا شخصی و فردی داشته و تابع قوانین معامله خود باشد، دفترچه معاملات تشکیل دهد، استراتژی معامله تدوین کند، برنامه معاملاتی برا خود بچیند، سبد سهام ایجاد کند، و به اصول معمله خود پایبند باشد.
مخاطرات
معامله گران خرد در بیش از ۹۵% مواقع به دلیل نداشتن انضباط شخصی، برنامه و استراتژی معامله، به رفتار گله‌ای روی آورده و وارد دام سیگنال‌فروشان، سفته بازان و موج سواران اینستاگرامی و تلگرامی می‌شوند. زمانی که افراد مدیریت هیجانی درستی بر رفتارهای مالی خود نداشته و اصول و قوانین کاری خاصی تدوین نکرده‌اند، به راحتی فریب عقل سلیم (تفکر جمعی) را خورده و با مطالعه کانال‌های تلگرامی و صفحات اینستاگرامی باور می‌کنند که بازارهای مالی در حال صعود/سقوط هستند و باید پیشتاز این حرکت جمعی بوده و سهم‌هایی را بخرند/بفروشند.
راه حل
شرکت مداوم و مستمر در انواع دوره های آموزشی بورس شامل دوره های تحلیل تکنیکال، بنیادی، قوانین و اصول بازارهای مالی و در کنار آن اصول و مبانی روانشناختی معامله در بازار سرمایه، کمک شایانی به کاهش مخاطرات بازارهای مالی و مدیریت ریسک بهینه برای معامله‌گران می‌نماید. همچنین، فراگیری مهارت‌های دهگانه زندگی و مهارت‌های مدیریت استرس شغلی تاثیرات اثبات شده‌ای در کاهش اشتباهات معامله‌گران و افزایش سودهای آنها داشته است.
ذکر این نکته ضروری است که بازار بورس و معاملات در آن شغلی تمام وقت محسوب می‌شود که حداقل نیازمند ۲٫۵ سال آموزش، کارورزی، و کسب تجربه و حداقل ۶ ماه معامله تحت نظر یکی از خبرگان موفق این بازارهاست. افرادی که تازه وارد بازارهای مالی می‌شوند بهتر است بجای معامله مستقیم، از شیوه‌های غیرمستقیم معاملات (صندوق‌های سرمایه گذاری) و یا سهم‌های با بازده ثابت استفاده کنند تا بتدریج با کسب تجربه بتوانند معاملات ایمنی انجام دهند.
نکته پایانی اینکه، بازار بورس هیچگاه بازاری ۱۰۰% قابل پیش بینی نبوده و در تمامی بورس‌های جهان، عوامل متنوع و گسترده ای می‌توانند بطور ناگهانی تمامی تحلیل‌های قویترنی تحلیلگران را نیز معکوس و باطل سازند. اما خبر خوش این است که چنین رخدادهایی تنها در کمتر از ۲۵% مواقع در تاریخ بورس پیش آمده و بیش از ۷۵% اوقات تحلیل‌های درست، نتیجه درستی می‌دهند.
