پرسشنامه فشار روانی بیماری (GBDQ)

مقدمه

یکی از نکات بسیار مهم برای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری‌های حوزه بهداشت و سلامت، داشتن توصیفات دقیق و مقایسه‌پذیر از فشار روانی بیماری‌ها و جراحات و عوامل خطرساز است. اطلاعاتی که در مورد مرگ و میر و سلامت در جمعیت‌های مختلف جهان وجود دارند، از هم گسیخته، ناپیوسته، و گاه غیرقابل اتکا هستند.

به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت (WHO) در راستای ایجاد یه چهارچوب برای همگرایی، اعتبارسنجی، تحلیل، و تصمیم‌گیری برای ایجاد داده‌های قابلی مقایسه معتبر از بیماری‌ها پروژه جهانی فشار روانی بیماری را آغاز نمود.

سوابق طرح پرسشنامه فشار روانی بیماری

اولین دور از این بررسی‌های جهانشمول در سال ۱۹۹۰ آغاز شد و بیش از ۱۰۰ بیماری و جراحت در ۸ نقطه از جهان کمّی‌سازی شدند. داده‌ها شامل نرخ ابتلا، نرخ مرگ و میر و نرخ فشار روانی بیماری‌ها بودند که بر اساس، سن، جنس، و محدوده طبقه‌بندی شدند.

در این دور از گردآوری داده‌ها، شاخص کمّی DALY (تعداد سال‌های سازگاری با بیماری) بعنوان نماد عددی فشار روانی بیماری تعریف شد. DALY بطورکلی نمایانگر تعدادسال‌هایی است که فرد بواسطه بیماری معلول و یا حتی فوت شده و نتوانسته در مقایسه با یک فرد سالم زندگی کند.

پروژه جهانی فشار روانی بیماری در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۲ میلادی تکرار شد و تعداد بیشتری از بیماری‌های و جراحت را در بر گرفت تا در نتیجه ۲۶ عامل کلی خطرساز را بر اساس چهارچوب نظری سنجش مقایسه‌ای عامل خطر (CRA) بدست آورد.

آخرین دور از این پروژه در سال ۲۰۱۷ میلادی در سطح جهانی برگزار شده است. در حال حاضر متولی پردازش داده‌های این پروژه دانشگاه ایالتی واشنگتن واقع در شهر سیاتل ایالات متحده امریکاست.

پرسشنامه فشار روانی بیماری (BGBDQ)

ابزار اصلی در پروژه GBD پرسشنامه فشار روانی بیماری (GBDQ) است که به دو صورت فرم کوتاه و فرم بلند وجود دارد. فرم بلند شامل سه نسخه بزرگسال و نوجوان، نسخه کودک و نوزاد، و نسخه عمومی است. فرم کوتاه شامل چهار نسخه بزرگسال، کودک، نوزاد، و عمومی است.
نحوه ثبت اطلاعات در پرسشنامه فشار روانی بیماری (GBDQ) به دو صورت دستی (در فرم‌های چاپی) و کامپیوتری (در نرم‌افزار مربوط به GBDQ) است.
این پرسشنامه بصورت ترکیبی از سوالات لیکرت و یک بخش بصورت مصاحبه بازپاسخ است که طی آن مصاحبه‌گر از پاسخگو می‌خواهد به زبان خود در مورد بیماری و یا مرگ خود و یا عزیزانش توضیح بدهد.
قالب اجرای این پرسشنامه بصورت مصاحبه بوده و لازم است مصاحبه‌گر از پیش از اجرای پرسشنامه ضمن گرفتن رضایتنامه کتبی از فرد پاسخگو، فرم اطلاعات عمومی را تکمیل نماید.

انواع فرم بلند پرسشنامه فشار روانی بیماری (GBDQ)

  • بزرگسال و نوجوان: در مورد فرد متوفی و شامل ۷ بخش است: تاریخچه بیماری ۱۴ بیماری، چک‌لیست نشانه‌های مرضی (۸۷ گویه)، بخش مربوط به زنان (۲۰ گویه)، مصرف الکل و دخانیات (۶ گویه)، جراحات/ تصادفات (۴ گویه)، بصورت لیکرت ۴ بخشی (بله، خیر، نمی‌خواهم بگویم، نمی‌دانم)، سوابق طبی (۱۵ گویه) بصورت بازپاسخ، و بخش مصاحبه بازپاسخ برای توصیف بیماری به زبان پاسخگو.
  • کودک: این نسخه مربوط به متوفیان ۲۸ روزه و بالاتر تا ۱۲ سال و شامل ۵ بخش است: تصادفات و جراحات کودک (۳ گویه)، سوابق (۸ گویه)، عوامل منجر به مرگ و میر (۳۰ گویه)، سوابق طبی (۲۱ گویه)، بصورت لیکرت ۴ بخشی (بله، خیر، نمی‌خواهم بگویم، نمی‌دانم)، و بخش مصاحبه بازپاسخ برای توصیف بیماری به زبان پاسخگو .
  • نوزاد: این ورژن مربوط به متوفقیان با سن کمتر از ۲۸ روز و شامل ۵ بخش است: بخش سابقه (۱۵ گویه)، سوابق مادر (۶ گویه)، دلایل فوت نوزاد (۲۳ گویه)، سوابق طبی (۱۸ گویه) بصورت لیکرت ۴ بخشی (بله، خیر، نمی‌خواهم بگویم، نمی‌دانم)، و بخش مصاحبه بازپاسخ برای توصیف بیماری به زبان پاسخگو.

امکانات تحلیل داده پرسشنامه‌های فشار روانی بیماری (GBDQ)

اطلاعات موجود در پایگاه داده‌های پروژه جهانی فشار روانی بیماری شامل تمامی علل، خطرات، سبب‌شناسی‌ها، نقایص، جراحات طبیعی و غیرطبیعی است.
مقیاس‌های موجود شامل مرگ، تعداد سالهای از دست رفته، تعداد سال‌های زندگی با معلولیت، تعداد سالهای مصروف سازگاری با معلولیت، شیوع، بروز، امید به زندگی، احتمال مرگ، احتمال مرگ در حالت سلامت، نسبت مرگ و میر مادر، و میزان خلاصه مواجهه است.
واحدهای اندازه گیری شامل، تعداد، نسبت، درصد، سال، احتمال مرگ است. سال‌های موجود در پایگاه داده‌ها از ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۷ میلادی است. تمام گروه‌های سنی، هر دو جنس، و محدوده‌های جغرافیایی قاره‌ای، منطقه‌ای، کشوری، ایالتی/استانی، شهری، و روستایی در کنار تقسیم‌بندی‌های منطقه‌ای سازمان جهانی بهداشت، سطوح درآمد بانک جهانی، و … در این پایگاه داده لحاظ شده‌اند.
در سایت این پایگاه داده، انواع اطلاعات به تفکیک کشورهای شرکت کننده قابل دریافت و مصورسازی آنلاین است.
تمامی موارد فوق الذکر داده‌ها بصورت آنلاین برای تحلیل در انواع نرم‌افزارهای محاسباتی بصورت فایل csv رایگان و آزاد از اینجا قابل دسترسی و ذخیره‌سازی هستند. سازمان جهانی بهداشت از هرگونه همراهی برای تحلیل و بررسی این اطلاعات استقبال نموده و برای چاپ نتایج آنها در مجلات معتبر علمی، پشتیبانی به عمل می‌آورد.