طمع در سیاست و ابعاد آن برای جامعه و افراد

همانطور که پیشتر بیان شد، صفت روانی-شخصیتی طمع greed به ویژه کاربرد طمع در سیاست می تواند عوارض و عواقب زیادی داشته باشد. طبق تعریفی که پیشتر در مورد صفت طمع کاری بیان شد، طمع به معنای خواستن بیشتر از آنچه دارید، تلاش برای داشتن قدرت و ثروت بیشتر و نگرشی به دست ‌آوردن هر چه بیشتر و هر چه زودتر است.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی عصب روانشناس انستیتو رزا مایند IPBSES، این نگرش پر از آز و طمع می ‌تواند به رفتارهای ضد اجتماعی antisocial behavior منجر شود که شامل مواردی چون سرقت، فساد، فریب و دغل بازی و رفتارهای انحرافی هستند.

علوم سیاسی political sciences و سیاست politics به عنوان یک حوزه بسیار حساس، نیازمند تدقیق و کنترل مناسب صفت طمع در کارگزاران سیاسی برای حفظ ملت ها nations می باشد.

بنابراین، به نظر می رسد که ابعاد مختلف صفت طمع باید در سطوح جامعه به ‌طور جدی مورد بررسی قرار گیرد. زیرا در صورت اجتناب از شناسایی صفت طمع و رگه های طمع کاری greedy traits در افراد در دوران اولیه رشد و عدم مدیریت و کنترل آن، ممکن است بعدها نیرومند شده و بدل به عاملی مخرب و کاهنده رفتارهای سودمند اجتماعی prosocial behaviors شود.

ویژگی های طمع در سیاست چگونه است؟

خصلت طمع در سیاست و حوزه های سیاسی نیز بسیار شایع است و می‌ تواند به فساد و سوء استفاده از قدرت authority منجر شود. سیاست مدارانی politician که دچار طمع هستند، به دنبال افزایش قدرت و ثروت wealth شخصی هستند و از موقعیت status خود برای کسب منافع شخصی استفاده می‌ کنند.

سیاست مداران ممکن است به واسطه غلبه طمع با تخریب زیرساخت ‌های عمومی public infrastructures، رشوه دادن bribery و تلاش برای کسب رای poll بیشتر، به منافع شخصی خود دست یابند و این باعث بروز فساد ناشی از طمع در سـیاست می ‌شود.

به علاوه، طمع در سـیاست ممکن است باعث بروز ناپسندیدگی ‌هایی در روابط بین المللی شود. سیاست مداران طمع کار ممکن است به دنبال تحقق منافع خود در روابط بین المللی international affairs باشند و با سایر کشورها به تعاملات نامتعادل و ناپایدار پرداخته و منافع ملی را به خطر بیندازند.

به طور کلی، طمع در حوزه سیاسی می ‌تواند به تضعیف دموکراسی democracy و ناپایداری سیاسی political instability منجر شود. بنابراین، لازم است که سیاست مداران و مسئولان سیاسی با طمع و سوء استفاده از قدرت مقابله کنند و از تلاش برای کسب منافع شخصی خودداری نمایند.

ابعاد طمع در سیاست به شکل هایی است؟

صفت طمع در سـیاست در حقیقت مربوط به حوزه تخصصی روانشناسی سیاسی political psychology مربوط است. به طور کلی، طمع در حوزه های سیاسی عاملی اصلی در تخریب دموکراسی و ناپایداری های سیاسی می‌ شود و لازم است که با هر گونه سوء استفاده از قدرت مقابله شود.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی طمع در سـیاست از دیدگاه روانشناسی سیاسی به ابعاد اصلی زیر قابل تقسیم بندی می باشد:

الف) ابعاد شخصی:

طمع در حوزه سیاسی ممکن است به دلیل تمایل شخصی سیاستمداران به کسب منافع شخصی و افزایش قدرت و ثروت شخصی باشد.

ب) ابعاد اجتماعی:

طمع در حوزه سیاسی ممکن است به دلیل تمایل سیاستمداران به کسب منافع جامعه و افزایش رفاه و آینده اقتصادی کشور باشد.

پ) ابعاد بین ‌المللی:

طمع در حوزه سیاسی ممکن است به دلیل تمایل سیاستمداران به کسب منافع در روابط بین ‌المللی و افزایش قدرت کشور باشد.

ت) ابعاد گروهی (باند بازی سیاسی):

طمع در حوزه سیاسی ممکن است به دلیل تمایل گروهی سیاستمداران به کسب منافع گروهی و افزایش قدرت گروه باشد.

آسیب های ناشی از طمع در سیاست چه هستند؟

طمع در سیاست به عنوان یکی از صفات مضموم شناخته شده است که عوارض بسیار زیادی در سطح اجتماعی کلان به همراه دارد.

الف) فساد:

طمع در حوزه سیاسی ممکن است باعث فساد و سوءاستفاده از قدرت شود.

ب) تضعیف دموکراسی:

طمع در حوزه سیاسی ممکن است باعث تضعیف دموکراسی و تغییر نظام سیاسی شود.

پ) افزایش تفاوت های اجتماعی:

طمع در حوزه سیاسی ممکن است باعث افزایش تفاوت های اجتماعی و عدالت اجتماعی ناکارآمد شود.

ت) ناپایداری سیاسی:

طمع در حوزه سیاسی ممکن است باعث ناپایداری سیاسی و افزایش تنش های اجتماعی شود.

ث) عدم توسعه اقتصادی:

طمع در حوزه سیاسی ممکن است باعث عدم توسعه اقتصادی و کاهش رفاه جامعه شود.

ج)  خسارت های ملی  در روابط بین ‌المللی:

طمع در حوزه سیاسی ممکن است باعث بروز خسارت های بسیاری در روابط بین ‌المللی ملت ها/ کشورها و افزایش تنش های جهانی شود.

آیا کاربرد طمع در سیاست منافعی هم به همراه دارد؟

در کنار ضررهایی که ذکر شد، منافع طمع در حوزه سیاست به مزایایی اشاره دارد که افراد یا گروه‌ هایی محدود در جامعه برای رسیدن به هدف ‌های خود، از جمله قدرت، پول، محبوبیت و تأثیرگذاری، با استفاده از منافع عمومی و اجتماعی برخوردار می‌ شوند.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی جامعه شناس انستیتو رزا مایند IPBSES، این منافع ممکن است برای گروهی بسیار محدود (کمتر از 5% جامعه) شامل برخی از موارد زیر باشد:

الف) کسب قدرت و موقعیت:

برخی افراد در سیاست به دنبال کسب قدرت و موقعیت هستند و با استفاده از روابط و تأثیرگذاری خود، سعی می‌ کنند در بین جامعه محبوب popular شوند.

ب) کسب سود:

برخی از افراد در سیاست به دنبال کسب سود benefit و پول هستند و با استفاده از منافع عمومی مانند بودجه دولتpublic budget و دیگر منابع، سعی می‌ کنند به دست آوردن سود بپردازند.

پ) تأثیرگذاری در تصمیم ‌گیری:

برخی از افراد به دنبال تأثیرگذاری در تصمیم‌ گیری‌ های سیاسی political decision-making هستند و با استفاده از روابط و تأثیرگذاری خود، سعی می‌ کنند در تصمیم ‌گیری‌ های مهم جامعه دخالت کنند.

ت) ارتقاء شخصی:

برخی از افراد در سیاست به دنبال ارتقاء شخصی personal promotion خود هستند و با استفاده از روابط و تأثیرگذاری خود، سعی می‌ کنند در سطح بالاتری از قدرت و موقعیت قرار گیرند.

شیوه های موثر پیشگیری از طمع در سیاست چه هستند؟

پیشگیری از طمع در سـیاست در حقیقت یک اقدام اجتماعی منسجم و همه جانبه است. حفظ همبستگی اجتماعی social solidarity، افزایش سرمایه اجتماعی social capital، حفظ اعتماد اجتماعی social trust و مواردی از این دست در گرو افزایش رفتارهای سودمند اجتماعی هستند.

به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی روانشناس و جامعه شناس IPBSES، رفتارهای سودمند عامل اصلی تقویت موارد فوق بوده و شاید مهمترین مانع در افزایش نرخ رفتار سودمند اجتماعی، بروز طمع به ویژه در طمع در سـیاست است. موارد زیر به عنوان راهبردهایی مطلوب در جهت پیشگیری از طمع کاری افراد در حوزه های سیاسی پیشنهاد شده اند:

الف) تقویت قوانین و مقررات:

برای پیشگیری از طمع در حوزه سیاسی، باید قوانین و مقررات را تقویت کرد تا سیاستمداران نتوانند از قدرت و امکانات دولت برای کسب منافع شخصی خود استفاده کنند.

ب) شفافیت:

برای جلوگیری از طمع در حوزه سیاسی، باید اطلاعات و فعالیت های سیاسی در دسترس عموم قرار گیرد. این کار باعث شفافیت و عدالت در تصمیم گیری های سیاسی می شود.

پ) آموزش و پرورش:

برای جلوگیری از طمع در حوزه سیاسی، باید با آموزش و پرورش، اخلاق و ارزش های سیاسی در جامعه تقویت شود.

ت) نظارت:

برای پیشگیری از طمع در حوزه سیاسی، باید سازمان های نظارتی قوی و مستقل از دولت تشکیل شود تا فعالیت های سیاسی مخرب را پیشگیری کنند.

ث) توسعه اقتصادی:

برای جلوگیری از طمع در حوزه های سیاسی، باید توسعه اقتصادی و کاهش فقر در جامعه تقویت شود تا فرصت های بیشتری برای کسب درآمد و ثروت در دسترس باشد.

ج) ارتقای فرهنگ سیاسی:

برای جلوگیری از طمع در حوزه های سیاسی، باید فرهنگ سیاسی در جامعه تقویت شود و افراد برای شرکت در فرایند تصمیم گیری های سیاسی آماده شوند.

چ) تشدید مجازات:

برای پیشگیری از طمع در حوزه سیاسی، باید مجازات های سخت تر برای فعالیت های مخرب در حوزه سیاسی تعیین شود.

ح) اصلاح سیستم انتخابات:

برای جلوگیری از طمع در حوزه سیاسی، باید سیستم انتخابات را اصلاح کرد تا افراد با مهارت و شایستگی بتوانند به موقعیت های سیاسی دست یابند و نه فقط افراد با پول و قدرت.

خ) ترویج فرهنگ اخلاقی:

برای پیشگیری از طمع در حوزه سیاسی، باید فرهنگ اخلاقی در جامعه ترویج شود و افراد باید از معنای اخلاقی و ارزش های سیاسی آگاه شوند.

د) مشارکت شهروندان:

برای جلوگیری از طمع در حوزه سیاسی، باید شهروندان به شکل فعال در فرایند تصمیم گیری های سیاسی شرکت کنند و نظارت بر فعالیت های سیاسی را به عهده بگیرند.

شیوه های مدیریت کارآمد و کاهش بهینه طمع در سیاست و سیاست مداران چیستند؟

با توجه به این حقیقت که نمی توان هیچ صفت خاصی را ریشه کن نمود و در بطن جامعه به طور طبیعی صفات منفی و رانت گرایی های ناشی از طمع در سیاست همیشه خودنمایی و جلب توجه می کنند؛ به نظر می رسد بهتر است راهبردهایی را نیز جهت مدیریت و کاهش بهینه طمع در سـیاست مداران در نظر داشت.

طراحی نظام های کارآمد با مکانیزم های جبرانی در صورت بروز خسارت و نیز پیش بینی موقعیت های ناشی از طمع، جزوی ضروری از هر برنامه سنجش تاثیرات impact assessment هستند.

در حوزه سیاست، برای مدیریت و کاهش طمع سیاسیون می توان راه های زیر را به عنوان پیشنهاداتی کاربردی مطمح نظر قرار داد:

الف) ارتقای آگاهی عموم مردم برای کاهش طمع در سیاست:

برای کاهش طمع در سیـاستمداران، باید آگاهی مردم درباره حقوق و وظایف سیاستمداران، قانون و حقوق ملی و ارزش های اخلاقی افزایش یابد.

ب) اصلاح قوانین با هدف محدودیت دسترسی و تشدید مجازات:

برای کاهش طمع در سـیاستمداران، باید قوانین را اصلاح کرد و مجازات های سخت تری برای فساد در حوزه سیاسی تعیین کرد.  در عین حال محدود کردن بسط قدرت سیاسی و کاهش نفوذ هر مسند سیاسی، به معنای توزیع عادلانه قدرت fair authority distribution است. این امر خود کمک به محدود شدن امکان و دامنه طمع در سـیاست خواهد بود.

این موضوع دوم بیشتر در حوزه های مرتبط با اصلاحات ساختارهای سیاسی مطمح نظر قرار می گیرد

پ) شفافیت در فعالیت های سیاسی:

برای کاهش طمع در سـیاستمداران، باید فعالیت های سیاسی به صورت شفاف و باز بوده و افراد بتوانند به راحتی دسترسی داشته باشند.

ت) تشدید نظارت برای کاهش طمع در سیاست:

برای کاهش طمع در سـیاستمداران، باید نظارت های سخت تری بر فعالیت های سیاسی صورت گیرد و فساد در حوزه سیاسی به شدت مورد پیگیری قرار گیرد. یکی از راهبردهای مناسب، نظارت های مردمی هستند.

 

ث) ارتقای فرهنگ اخلاقی:

برای کاهش طمع در سـیاستمداران، باید فرهنگ اخلاقی در جامعه ترویج شود و افراد باید از معنای اخلاقی و ارزش های سیاسی آگاه شوند.

ج) ترویج مشارکت شهروندان برای کاهش طمع در سیاست:

برای کاهش طمع در سیـاستمداران، باید شهروندان به شکل فعال در فرایند تصمیم گیری های سیاسی شرکت کنند و نظارت بر فعالیت های سیاسی را به عهده بگیرند.

چ) اصلاح سیستم های انتخاباتی:

برای کاهش طمع در سـیاستمداران، باید سیستم انتخابات را اصلاح کرد تا افراد با مهارت و شایستگی بتوانند به موقعیت های سیاسی دست یابند و نه فقط افراد با پول و قدرت.

ح) رسانه ها و رسانه های اجتماعی برای کاهی طمع در سیاست:

برای کاهش طمع در سیاستـمداران، باید رسانه ها و رسانه های اجتماعی به دقت و با شفافیت اخبار و فعالیت های سیاسی را منتشر کنند و افراد بتوانند به راحتی به اطلاعات دسترسی داشته باشند.

خ) ترویج فرهنگ دموکراسی:

برای کاهش طـمع در سیاستمداران، باید فرهنگ دموکراسی در جامعه ترویج شود و افراد برای شرکت در فرایند تصمیم گیری های سیاسی آماده شوند.

د) اصلاح ساختار سیاسی برای کاهش طمع در سیاست:

برای کاهش طمع در سـیاستمداران، باید ساختار سیاسی را اصلاح کرد و قدرت ها را به صورت متوازن تقسیم کرد تا هیچ کس نتواند بر دیگران غلبه کند.