همانطور که پیشتر در مورد کم شنوایی و ناشنوایی شرح آن رفت، ناشنوایی و کم شنوایی اشاره به مشکلات مختلف عصبی، ساختاری، رشدی، و یا مکانیکی مسیر شنوایی از سطح گوش بیرونی تا مراکز مغزی تفسیر داده های صوتی اشاره دارند.
در حقیقت، افراد دچار نقایص شنوایی با هر درجه ای، نسبت به افراد عادی توانایی ارتباطات کلامی کمتری به ویژه در حوزه ادراک محرک های صوتی دریافتی از محیط پیرامون خود را دارند.
به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی عصب روانشناس انستیتو رزا مایند IPBSES، طبقه بندی کم شنوایی و ناشنوایی امروزه بخش مهمی را در حوزه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی به خود معطوف نموده است. استفاده از ابزارهای کمک شنوایی به ویژه کاشت حلزون و سمعک های دیجیتالی مینیاتوری، همچون کاربرد جراحی های نوین برای درمان نابینایی و کم بینایی، کمک زیادی به افراد دارای کم شنوایی و ناشنوایی نموده است.
علل کم شنوایی و ناشنوایی
بر اساس گزارش های سازمان جهانی بهداشت در تعریف کم شنوائی و ناشنوایی، شنوایی بهنجار وضعیتی است که در آن فرد قادر به شنیدن صداهایی با آستانه صوتی 20 دسی بل و یا بهتر باشد. دلایل متعدی برای ناشنوایی ذکر شده اند که به گفته وب سایت WHO عمده آنها عبارتند از:
- کم شنوایی و ناشنوایی مادرزادی congenital hearing loss
- بیماری های کودکی childhood hearing loss
- عفونت های مزمن گوش میانی chronic middle ear infections | otitis media
- ناشنوایی بواسطه صداها noise-induced hearing loss
- ناشنوایی ناشی کهولت سن age-related hearing loss
- داروهای مسمومیت زای شنوایی ototoxic drugs که به گوش داخلی آسیب می زنند
پرتال جامع پرس و پاسخ های کم شنوایی و ناشنوایی به زبان فارسی
میزان شیوع کم شنوایی و ناشنوایی در سطح جهان
بر اساس تخمین های جهانی سازمان بهداشت جهانی WHO، حدود 1.5 درصد از افراد در تمامی جوامع بشری دارای کم شنوایی و ناشنوایی هستند. همچنین، از هر 10 هزار مورد تولد زنده، 2 مورد دارای افت شنوایی شدید پایدار حسی و عصبی هستند.
در کل میتوان گفت که در حدود 5 درصد از کودکان در سنین مدرسه دارای درجاتی متفاوت از آسیبهای شنوایی به شکل کم شنوایی و ناشنوایی هستند که از این میان، تعداد اندکی به آموزشهای خاص نیازمندند.
متاسفانه آمار دقیقی از میزان کم شنوایی و ناشنوایی، و سهم علل مختلف در کشور ما موجود نیست و ظاهراً رتبۀ دوم را بعد از عقب ماندگی ذهنی دارد. بر طبق برآوردها، در مدارس استثنایی ایران بالغ بر 17026 دانشآموز دارای کم شنوایی و ناشنوایی وجود دارد.
به گفته دکتر امیر محمد شهسوارانی عصب روانشناسی انستیتو رزا مایند IPBSES، این آمار تنها بخشی از ناشنوایان و کم شنوایان کشور را تشکیل می دهد که شامل کودکان و نوجوانانی است که در این مدارس تحصیل می کنند.
ویژگی های شناختی ناشی از کم شنوائی و ناشنوایی
با وجود آنکه افراد دارای کم شنوایی و ناشنوائی در مهارت های غیر کلامی و فعالیت های علمی و هنرهای دستی، برتری های قابل ملاحظه ای از خود نشان می دهند، اما به ندرت می توانند از همسالان بدون مشکلات شنوایی خود پیشی بگیرند و همواره در یادگیری مفاهیم انتزاعی و قدرت نگارش و انشای موضوعات مختلف با مشکل محسوسی مواجه هستند.
از نظر حافظۀ بینایی نیز افراد ناشنوا برتری خاصی نسبت به همسالان خود ندارند. قدرت تمرکز و دامنۀ توجه بینایی آنها در مقایسه با افراد عادی محدودتر بوده و بیشترین مشکل را در ارتباط با تفکر انتزاعی abstract thinking دارند.
با توجه به اینکه فرایند شکل گیری و ادراک نمادهای فضایی در افراد دارای کم شنوایی و ناشنوایی به صورت ادراک بصری، کلی و گشتالتی Gestalt صورت می گیرد، قدرت به خاطر سپاری موقعیت های مختلف در این افراد کم است.
ویژگی های روانی- اجتماعی ناشی از کم شنوایی و ناشنوایی
در ابعاد و ویژگیهای و خصیصه های روانی و اجتماعی، تفاوت های بسیار مهم و قابل تاملی در رگه های شخصیتی افراد دارای کم شنوایی و ناشنوایی در مقیاسه با افراد شنوا و نیز با سایر افراد دارای محدودهای جسمانی مشاهده می شود.
افراد دارای کم شنوایی و ناشنوائی به سبب آن که مشکلات شنوایی آنها معمولاً تغییر در ظاهر آنها به وجود نمی آورد احساس انگشت نمایی به معنای دقیق کلمه را ندارند. بلکه عموماً در خلوت و جمع احساس «غربت و تنهایی» و به نوعی انزوای اجتماعی social isolation دارند.
چرا که محرومیت از نعمت صوت پیوندهای روانی-اجتماعی را به حداقل می رساند و احساس گسستگی و رهاشدگی روانی از محیط اطراف و احساس گوشه گیری و انزواطلبی بالطبع اضطراب اجتماعی و رگه های قابل توجه افسردگی را در پی خواهد داشت.
افراد ناشنوا رغبت و گرایش چندانی برای تعاملات اجتماعی و معاشرت با دیگران به خصوص غریبهها ندارند و غالباً ترجیح می دهند بیشتر در کانون خانواده با اعضای خانواده و در محیط مدرسه با دوستان ناشنوای خود در ارتباط باشند.
وضعیت تحصیلی و شغلی افراد دارای کم شنوایی و ناشنوائی
دانشآموزان و دانشجویان دارای کم شنوایی و ناشنوائی عموماً از حضور در کلاس های عادی و تحصیل در کنار همسالان شنوا و به ویژه با حضور معلم و استادی که آشنایی چندانی با ویژگیها و نیازهای دانش آموزان و دانشجویان ناشنوا ندارد، اجتناب دارند. و چنانچه مجبور به این امر شوند، با احساس ناامنی و فشار روانی قابل ملاحظهای مواجه میشوند.
فعالیتهای اجتماعی و پذیرش مسئولیت های شغلی و حرفهای در نهادهای مختلف جامعه زمانی می تواند برای افراد ناشنوا مطلوب و خوشایند باشد که همراهان و همکاران ایشان عموماً ناشنوا باشند. یا افراد شنوایی که به درستی وضعیت روانی-اجتماعی آنان را درک می کنند و همواره با صبوری و گشاده رویی می توانند با ایشان در تعامل و ارتباط متقابل در کنارشان حضور داشته باشند.
به دیگر سخن، به نظر می رسد کارگاه های شغلی حمایت شده با حضور کارشناسان و سرپرستان حمایتگر آموزش دیده در حوزه کم شنوایی و ناشنوایی، برای فعالیت های شغلی و حرفه ای افراد کم شنوا و ناشنوا مطلوبتر است.
ازدواج و همسرگزینی در افراد دارای کم شنوایی و ناشنوائی
در امر ازدواج و انتخاب همسر، اکثر افراد کم شنوا و یا ناشنوای واجد شرایط همسرگزینی، بویژه آقایان، ترجیح می دهند همسر آنها نیز همسان خود آنها باشد. یعنی همسر ناشنوایی که همسر ناشنوایش را با همۀ وجود درک کند.
همیشه در خلوت و جمع، در محیط خانه و مهمانی، به هنگام بحث و گفت و گو، استفاده از وسایل ارتباط جمعی نظیر تلویزیون، رادیو و … همه اندیشه و وجودشان برای همدیگر باشد. و در مواقعی که لازم است با افراد شنوا در تعامل و ارتباط باشند، هر دو زوج در کنار هم باشند و هرگز در حضور اطرافیان و مهمانان شنوا، یکی از ایشان مورد بی توجهی، غفلت و حاشیه نشینی واقع نشود.
مرجع تخصصی آموزش روانشناسی کودکان استثنایی
آسیب های روانی ناشی از کم شنوائی و ناشنوایی
پژوهش های همه گیری شناختی در مورد افراد کم شنوا و ناشنوا بیانگر شیوع مشکلات زیر بین این افراد می باشد:
- اعتماد به نفس self-esteem ضعیف
- احساس ناامنی اجتماعی social insecurity
- انزواطلبی withdrawal
- اضطراب فراگیر generalized anxiety
- فقر انگیزشی
- افسردگی depression
- برخی پرخاشگری های موقعیتی و انتخابی نسبت به نزدیکان
در حقیت اضطراب و افسردگی مهمترین ویژگی های قابل توجه در میان افراد ناشنوا است. باید توجه داشت که سبب شناسی چنین افسردگی و پایدار و فراگیر در شاکله شخصیتی افراد ناشنوا جهت اتخاذ تدابیر درمانی موثر، بسیار مهم و حیاتی است. در حقیقت ریشه اصلی افسردگی در افراد ناشنوا محرومیت ایشان از نعمت صوت و شنیدن صدا می باشد.
