درخت تصمیم decision tree یا شجره تصمیم: روشی ساده برای پیش‌بینی آینده
نگارنده: دکتر امیر محمد شهسوارانی
مقدمه ای بر درخت تصمیم decision tree
مبحث درخت تصمیم decision tree یا شجره تصمیم، یکی از الگوهای مدیریت خویشتن و کنترل احساسات ناشی از استرس و افسردگی، اعمال کنترل و پیش‌بینی است. منظوراز کنترل، توان ما در مدیریت، دخالت، دستکاری، و یا تغییر وضعیت است. منظور از پیش‌بین، توانایی ما در حدس زدن رخدادها و جهت پیشروی فرآیندها در وضعیت‌هاست.
درصورتی که بتوانیم هر دو و یا حتی یکی از این شقوق را طبق درخت تصمیم decision tree بر موقعیت‌های پیش رویمان اعمال کنیم، استرس‌هایمان به نحوی مقتضی کاهش یافته و تصمیم‌گیری و حل مسئله ما سنجیده و بهینه خواهد شد.
تالارهای تخصصی مهارت های تصمیم گیری
یکی از ابزارهای بسیار مهم در سامان‌دهی ذهنی برای پیش‌بینی و همچنین، ارزیابی توانایی کنترل موقعیت‌ها درخت تصمیم decision tree یا شجره تصمیم است. درخت تصمیم decision tree روشی بسیار قدیم است و در گذشته‌های دور توسط بسیاری از اساتید به پادشاهان و فرماندهان آموخته می شد.
دراین روش افراد با توجه به آموخته‌های قبلی و اطلاعات موجود، به حدس زدن موقعیت‌های آتی بر اساس گمانه‌زنی عاقلانه اقدام می‌کنند. این حدس‌ها کمک می‌کنند تا موقعیت‌های آینده از حالت مبهم خارج شده و حداقل بتوان وضعیت‌های مشابهی را در نظر گرفت.
عملکرد درخت تصمیم decision tree
روش درخت تصمیم decision tree بر اساس ترکیب کاربرد مهارتهای نوشتن و مهارتهای سناریونویسی استوار است. در شیوه درخت تصمیم decision tree، ما با استفاده از اطلاعات موجود و تجارب گذشته خود، برای هر وضعیت اقدام به سناریونویسی می کنیم.
زمانی که سناریوهای احتمالی موقعیت های پیش رو نوشته شوند، اتفاقات احتمالی، پیامدهای آنها، خسارات و مکانیزم های مواجهه و جبران برایمان مشخص می‌شوند. با این اساس می‌توانیم با توجه به مخاطرات و میزان آسیب‌های احتمالی، پیش از وقوع سیل سیل بندهایی را در مسیر آن احداث کنیم تا از خسارتهای احتمالی تا حد ممکن پیشگیری شود.
درخت تصمیم decision tree، همچنین با تفکر تحلیلی در ارتباط است و منجر به بهینه‌سازی تصمیم‌گیری ما برای اعمالمان در آینده می‌شود. اینکه ما بدانیم پیامدهای انتخابهایمان چه خواهند بود و چه منابعی برای آنها مورد نیازند، ریسک‌ها بی محابایمان را نیز کاهش می‌دهد. افزون بر این، در بسیاری از اوقات ما با دانستن آگاهانه ریسک‌های تصمیم‌گیری، از خطاها اجتناب خواهیم کرد.
نکته بسیار مهم در فرآیندهای مختلف زندگی، انجام اقدام درست نیست. بلکه، نکته حیاتی این است که اقدامات نادرست انجام ندهیم. بسیاری اوقات اقدامات نادرست خسارت‌هایی به بار خواهند آورد که گاه یک عمر برای جبران خسارت نیز کافی نخواهد بود.
سودمندی درخت تصمیم decision tree
همچنان که پیشتر گفته شد، درخت تصمیم decision tree در اصل برای ایجاد پیش بینی و کنترل بر رخدادهای آتی، کاهش استرس و بهینه‌سازی تصمیم‌گیری است. جان کلام، درخت تصمیم decision tree یا همان شجره تصمیم به ما کمک می‌کند تله‌های تصمیم گیری و زندگی را شناخته و از آنها اجتناب کنیم. این امر منجر به کاهش هزینه و خسارت در زندگی می‌شود.
شقّ مهمتر ولی پنهان درخت تصمیم decision tree یا شجره تصمیم، مدیریت زمان است. در وهله نخست، فرایند نوشتن و سناریو نویسی و قرار دادن آن در سیستم تصمیم‌گیری درختی، به نظر وقت‌گیر و زمان‌بر است. اما در صورتی که این هزینه و سرمایه‌گذاری را برای زندگی انجام دهیم، متوجه خواهیم شد که زندگیمان زیر و رو شده است.
گروه ها و تالارهای تخصصی مهارت های مدیریت زمان
با ترسیم درخت تصمیم decision tree و اجرای تصمیم گیری درختی، ما متوجه ایرادات تصمیم‌گیری خود می‌شویم. در می‌یابیم که چطور باید مسایل پیش رو را حل کنیم و اگر نمی‌دانیم به دنبال چاره‌جویی برخواهیم آمد. درعین حال متوجه می‌شویم به چه ابزارها و مهارت‌هایی در آینده نیاز داریم. به این ترتیب از سرگردانی و شاخه شاخه پریدن در زندگی فردی و کاری اجتناب خواهیم کرد.
شاید بتوان گفت در نهایت، تمرین درخت کشیدن با ااستفاده از شیوه درخت تصمیم decision tree در تصمیم گیری منجر به تقویت علاقنیت و خردمندی در انسان خواهد شد که گفته‌ای بیراه نیست. همینکه ما بتوانیم با دوراندیشی به پیش بینی و آمادگی برای آینده بپردازیم، بهرین وجه کاربرد عملی خردورزی و خردمندی در زندگی است.
کاربردهای درخت تصمیم decision tree
شاید در عام‌ترین سطح، می‌توان مدعی شد در هر فرآیند تصمیم‌گیری روزانه، درخت تصمیم decision tree لازم است. ممکن است این امر بنظر دور از ذهن باشد، اما حقیقت است. درنازل‌ترین سطح، تصمیم گیری برای خواب/بیداری، پوشیدن لباس، خوردن/ آشامیدن، و تغذیه را در نظر بگیرید.
زمان خواب/بیداری نقشی کلیدی در فرآیند پیری، حافظه، جوان ماندن و حتی کاهش بیماری‌های خطرناک و مزمن دارد. اینکه بدانیم با خوابیدن یا بیدار ماندن چه سودها و زیان‌هایی متحمل خواهیم شد، قطعاً در رفتارهایی چون مشاهده تلویزیون، فعالیت، کار، تحصیل، مطالعه، مهمانی‌های طولانی و … اثر خواهند گذاشت.
درون حوزه تغذیه و رفتارهای هیجانی خوردن، اگر بدانیم که هر خوردنی یا آشامیدنی در بدن ما چه تاثیراتی دارد و خوردن آنها چه عوارض به همراه دارند. قطعاً می‌توانیم به بهبود سلامت و کاهش بیماری‌ها بدون نیاز به مداخلات پزشکی بپردازیم.
کاربردهای روش درخت تصمیم decision tree در زندگی و کار
روش درخت تصمیم decision tree در مشاغل ما
برای انجام فعالیت‌های شغلی، دانستن اینکه چه کاری چه میزان ریسک و چه میزان بازده دارد و کارهای دیگر، با میزان صرف انرژی، وقت و ریسک مشابه چقدر بازدهی دارند، به ما در انتخابهایمان کمک شایانی خواهد کرد. بسیاری از افراد صرفاً به دلیل فشارهای مالی جاری خود اقدام به پذیرش شرایط شغلی پرفشار با درآمدی حداقلی می‌کنند. در حالی که نمی‌دانند در آینده ناکامی و فرسودگی شغلی شدید خواهند داشت.
برخی افراد با پذیرش مشاغلی سنگین و طاقت‌فرسا که خارج از توان بدنی و روحی آنهاست، هم به خود هم به کارفرمای خود و هم به دریافت‌کنندگان خدمات خود خیانت می‌کنند. این افراد با رویاها و تخیلات کسب سود در کوتاه مدت وارد چرخه‌ای میرا برای خود و دیگران شده و در حقیقت پول خون خود را دریافت می‌کنند.
بطور معمول این دسته از افراد در سنین میانسالی دچار بیماری‌های مزمن و خطرناک اسکلتی-عضلانی، روانی، و یا قلبی-عروقی می‌شوند. ایشان بیش از آنچه بدست آورده‌اند برای خود و سازمانشان هزینه می‌تراشند.
درخت تصمیم decision tree و ازدواج
الف) همسرگزینی درست
مشاوره ازدواج و مهارتهای همسرگزینی بطور مفصل در نوشتارهای اختصاصی بیان شده‌اند. سیستم درخت تصمیم decision tree در گام نخست به افراد کمک می‌کند تا بفهمند بعنوان همسر چه فردی هم‌کفوّ و شایسته آنهاست. درفرآیندهای مهارتهای همسرگزینی، این امر بسیار مهم است که فرد بتواند با ترسیم درخت تصمیم برای هر گزینه مطلوب خود، ارتباط آن را با سایر گزینه‌ها و عواقب و پیامدهای منفی آن دریابد.
ب) انتخاب عاقلانه همسر
همچنین، در مشاوره ازدواج، فرد باید با ایجاد انواع درخت تصمیم decision tree به نتایج و پیامدهای احتمالی انتخاب زندگی با فردی که در حال نامزدی و آشنایی است بیاندیشد. بسیاری از اوقات به دلیل نبود این بررسی‌ها افراد در فاز عواطف و احساساتی که از آن به عاشقی یاد می‌شود (در حالی که صرفاً کشش جسمانی است) در تله افتاده و اقدام به ازدواج می‌کنند. نرخ بالای طلاق در جوامع امروزی مبیّن همین ضعف و لزوم کاربرد درخت تصمیم decision tree است.
پ) همسرداری و فرزندپروری با درخت تصمیم decision tree
دروهله بعدی، ادامه ازدواج و فرزندآوری نیازمند بررسی‌های سنجیده، مکتوب و متقن است. اینکه فرد چه روابطی را به چه صورت با همسر و خانواده وی داشته باشد. اینکه فرد با چه کسانی روابط دوستانه، صمیمی، و یا خانوادگی برقرار کند. اینکه همسران چه زمانی، به چه صورت و تعدادی اقدام به فرزندآوری کنند، امری بسیار سنجیده و نیازمند بررسی است.
ت) فرزندآوری
علاوه بر بررسی‌های ژنتیک، بررسی توان مالی، انرژی، و زمان برای تربیت فرزند و حتی شرایط و موقعیت اجتماعی-اقتصادی، از جمله موارد مهم در فرزندآوری هستند که نیازمند ترسیم شجره تصمیمند.
ث) بارداری برنامه ریزی شده
امروزه در کشورهای پیشرفته برنامه‌هایی تحت عنوان «بارداری برنامه ریزی شده» وجود دارد که حتی الگوهای تغذیه و فعالیت بدنی هردوی همسران از حدود ۲٫۵ سال پیش از بارداری اصلاح می‌شوند.
درخت تصمیم decision tree و بازارهای مالی
نمود عینی کاربرد درخت تصمیم decision tree یا شجره تصمیم در زندگی شغلی، تصمیم‌گیری های مالی در بازار بورس است. درخت تصمیم اساس و بنیاد تمام استراتژی‌ها و برنامه‌های معاملاتی محسوب می‌شود.
- بررسی و ثبت حد ریسک بر اساس دارایی‌ها و تیپ‌های روانی/شخصیتی، بررسی میزان توان تحمل در وضعیت‌های وارونه بازار، بررسی روند سهم‌ها به روش‌های مختلف تحلیل، و انتخاب زمان و نقطه قیمتی خرید/فروش هر سهم به طور کامل باید از قبل نوشته شود.
- باید حد ضرر و نقاط خروج اضطراری تعیین شوند. لازم است انتظارات معامله‌گر از سود و زیان نگاشته شده و برای هر وضعیت غیرعادی (سود/زیان بیش از حد پیش بینی و انتظار) برنامه هایی تدوین شوند.
- انتخاب کارگزار، انتخاب نوع بازار بورس هدف، انتخاب گروه‌های صنعت، و حتی انتخاب زمانبندی (کوتاه مدت، میان مدت، بلندمدت) نیازمند ترسیم درخت تصمیم هستند.
به جرات می‌توان گفت، دلیل اصلی بروز رفتار گله ای نبود درخت تصمیم یا شجره تصمیم است. افرادی که بدون فکر و صرفاً با تقلید از دیگران وارد بورس و سایر بازارهای مالی (طلا، ارز، سکه، زمین، مسکن، و …) می‌شوند، بدلیل نبود سیستم تفکر و نبود محاسبات مربوط به پیش بینی و کنترل، متکی بر رفتارهای جمعی دیگرانند و بدون هیچ فکری عمل می‌کنند.
آخرین اخبار بورس و ارز دیجیتال ایران و جهان
هنگام سقف قیمت با توهم افزایش بیشتر می‌خرند و در زمان کف قیمت با توهم ریزش بیشتر می‌فروشند. این خرید و فروش هیجانی و مهاجرت دایمی از یک بازار به بازار دیگر، منجر به ضرردهی مداوم، کاهش منابع مالی، بروز استرس‌های شدید و در نتیجه تشدید رفتار گله‌ای و حباب‌ها/ریزش‌های شدید قیمتی و از همه مهمتر ضرر جمعی تقریباً همه در آن بازارها می‌شود.
چگونگی ترسیم درخت تصمیم decision tree یا شجره تصمیم
گام اول:
برای ایجاد درختهای تصمیم، لازم است ابتدا هر موقعیت را به ساده ترین شکل ممکن آن درآورده و بنویسیم. هر موقعیت در دو فاز نوشت می‌شود: فاز اول، اگر اینطور بشود نتایجش چیست؟ و فاز دوم، اگر اینطور نشود نتایجش چیست؟
– نمونه: اگر این کفش را بخرم چه نتایجی دارد؟ اگر این کفش را نخرم چه نتایجی دارد.
گام دوم:
برای گام دوم، برای هر فاز، لازم است سه سناریوی محتمل نوشته شود. سناریوی اول، بهترین حالت، سناریوی دوم بدترین حالت و سناریوی سوم حالت بینابین. شرح مفصل سناریونویسی پیشتر در سایت ارائه شده است. در هر سناریو لازم است سودمندی، زیان، ریسک‌ها و پیامدهای آن وضعیت در کنار امکانات لازم برای آن ذکر شوند.
گام سوم:
گام سوم، شامل تکرار سناریو نویسی در ۳ یا ۵ مرحله متوالی است. یعنی، برای هر سناریو دوباره مراحل ۱ و ۲ را اجرا کنیم. بنظر پیچیده، زیاد، خسته کننده و نشدنی می‌رسد.
اما واقعیت این است که عملاً با این کار ما حداقل برای هر موقعیت ۶ نتیجه احتمالی داریم. زمانی که سه دور این فرآیند انجام شود ۶۳ موقعیت را لحاظ کرده‌ایم که عملاً بسیاری از آنها با هم همپوشانی دارند و بنابراین، راهبردهای ما خلاصه خواهند شد.
گام چهارم:
در گام چهارم دسته‌های سناریوهای مشابه و همپوشان (از نظر پیشامد، پیامد، و نوع مواجهه با آنها) را می‌توان با رنگ‌های متفاوت از یکدیگر تفکیک کرد.
جمع بندی شیوه درخت تصمیم decision tree
به این ترتیب به تدریج متوجه نیازمندی‌های کلیدی خود در محاسبات، تفکر و عمل خواهیم شد. شقّ بعدی این است که وقتی ما حداقل ۲۱۶ موقعیت محتمل در آینده را بررسی می‌کنیم، بعد از چند بار محاسبه، دیگر مطلب غیر قابل پیش‌بینی، بهت‌آور، و شگفت‌انگیزی در زندگی باقی نخواهد ماند. درچنین حالتی ما می‌دانیم که انتخابهایمان چه نتایجی داشته و چطور می‌توانیم از خطاها تا جای ممکن دوری کنیم.
درعصر امروزه بسیاری از موسسات و شرکت‌ها با استفاده از هوش مصنوعی و روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره اقدام به ساخت برنامه‌هایی تحت محیط‌های MATLAB، GNU OCTAVE، زبان R و … نموده‌اند. تا مدیران و کارکنان ایشان بتوانند با استفاده از کامپیوتر شقوق مختلف را به سرعت بررسی و تحلیل نمایند. می‌توان حتی با استفاده از نرم‌افزار اکسل و اکسس نیز این کار را انجام داد.
